การพัฒนารูปแบบการจัดการสุขภาพตนเองในผู้สูงอายุโรคหลอดเลือดสมองเพื่อป้องกันการเกิดสมองเสื่อมจากโรคหลอดเลือดสมอง

บทคัดย่อ

การศึกษาวิจัยและพัฒนา (Research and development) มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนารูปแบบการจัดการสุขภาพตนเองในผู้สูงอายุโรคหลอดเลือดสมองเพื่อป้องกันการเกิดสมองเสื่อมจากโรคหลอดเลือดสมองและประสิทธิผลของรูปแบบ ทำการศึกษาในโรงพยาบาลขอนแก่น และเครือข่ายบริการสุขภาพในจังหวัดขอนแก่น ในระหว่างเดือนมีนาคม 2563 – เมษายน 2565  กลุ่มตัวอย่างคือผู้ป่วยสูงอายุโรคหลอดเลือดสมองที่เข้ารักษาในโรงพยาบาลขอนแก่น  คัดเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเฉพาะเจาะจงจำนวน 60 ราย เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ 1) แบบการจัดการสุขภาพตนเองในการควบคุมพฤติกรรมเสี่ยงด้านสุขภาพโรคหลอดเลือดสมอง 2) โปรแกรมการฟื้นฟูสมรรถภาพสมองและร่างกาย Rehabilitainment (RB Program) คลินิกผู้สูงอายุ ผลการศึกษาแบ่งออกเป็น 2 ระยะระยะที่ 1 ก่อนจำหน่าย- 12 สัปดาห์  พบว่า รูปแบบแบบการจัดการสุขภาพตนเองในการควบคุมพฤติกรรมเสี่ยง ประกอบด้วย 4 ขั้นตอน ได้แก่ 1) การตั้งเป้าหมายภาวะสุขภาพ 2) การประเมินความเสี่ยงด้านพฤติกรรมสุขภาพและการควบคุม 3) การใช้คู่มือติดตามเฝ้าระวังอาการโรคหลอดเลือดสมองและโรคร่วม  4) การลงมือปฏิบัติพฤติกรรมใหม่เพื่อไปสู่เป้าหมายที่กำหนด   ร่วมกับติดตามเยี่ยมที่บ้านและทางโทรศัพท์  ระยะที่ 2 หลังสัปดาห์ที่ 12 -36 พบว่า รูปแบบป้องกันการเกิดสมองเสื่อม คือ หลังการจัดการควบคุมพฤติกรรมเสี่ยงได้เข้าร่วมโปรแกรมกิจกรรมป้องกันโรคสมองเสื่อม Rehabilitainment (RB Program) ที่คลินิกผู้สูงอายุ 1 ครั้ง/เดือน เป็นจำนวน 6 ครั้ง ผลการศึกษาพบว่า ระยะที่ 1 คะแนนความสามารถในการปฏิบัติกิจวัตรประจำวันของกลุ่มตัวอย่างเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.001) พฤติกรรมเสี่ยงด้านสุขภาพลดลงในด้านขาดการรับประทานยาอย่างต่อเนื่อง, ไม่ไปตรวจตามนัด, การสูบบุหรี่ ที่ร้อยละ28.30,35.00 และ 36.70 ตามลำดับ  ระยะที่ 2 ค่าเฉลี่ยความรู้ในการป้องกันโรคสมองเสื่อมเพิ่มขึ้น (p<0.001) คะแนนเต็มเฉลี่ยปริชานปัญญาด้าน Abstraction, Orientation และ Memory เพิ่มขึ้น (p-<0.001)  ระดับความพึงพอใจของกลุ่มตัวอย่างอยู่ที่ระดับมากที่สุด ดังนั้นบุคลากรสุขภาพสามารถนำรูปแบบที่พัฒนาขึ้นนี้ ในการป้องกันโรคสมองเสื่อมโดยส่งเสริมการจัดการพฤติกรรมสุขภาพเสี่ยงร่วมกับการใช้รูปแบบกิจกรรมป้องกันสมองเสื่อมในคลินิกผู้สูงอายุได้จากระยะฟื้นฟูสภาพจนถึงระยะยาว