การพัฒนารูปแบบการดูแลผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 โดยใช้การเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพ ในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลด้ามพร้า อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี
คำสำคัญ:
การพัฒนารูปแบบ, ความรอบรู้ด้านสุขภาพ, ผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 2บทคัดย่อ
การวิจัยเชิงปฏิบัติการ มีวัตถุประสงค์ เพื่อพัฒนารูปแบบการดูแลผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 โดยใช้การเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพ ในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลด้ามพร้า อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี ดำเนินการวิจัยเป็น 4 ระยะ คือ 1) ศึกษาสถานการณ์ปัจจุบัน โดยวิเคราะห์การประเมินสภาพปัญหา ความรอบรู้ด้านสุขภาพ และพฤติกรรมสุขภาพของผู้ป่วยโรคเบาหวาน 2) พัฒนารูปแบบการดูแลผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่2 ระยะที่ 3 ประเมินผลการพัฒนารูปแบบ ผลลัพธ์ได้แก่ ความรอบรู้ด้านสุขภาพ พฤติกรรมสุขภาพและค่าเฉลี่ยระดับน้ำตาลสะสมในผู้ป่วยโรคเบาหวาน จำนวน 100 คน ใช้การสุ่มตัวอย่างเข้ากลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุม กลุ่มละ 50 ราย และระยะที่ 4 ปรับปรุงรูปแบบหลังการนำไปทดลอง สถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์ข้อมูลได้แก่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบสถิติแบบทีชนิดสองกลุ่มที่เป็นอิสระต่อกันและสองกลุ่มที่ไม่เป็นอิสระต่อกัน
ผลการวิจัย 1) รูปแบบการดูแลผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 โดยใช้การเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพ ประกอบด้วย 1) การวางระบบ (System) การดูแลผู้ป่วยเบาหวานที่มีประสิทธิภาพ 2) สร้างทีมสหสาขาวิชาชีพ 3) การใช้เทคโนโลยีเพื่อสนับสนุนการเรียนรู้และการติดตามผล (Digital Health Tools) ผ่านระบบแอปพลิเคชั่น Line D-Home care 4) การพัฒนาคู่มือและสื่อการสอนที่มีคุณภาพ 5) การสร้างแรงจูงใจ 6) การสร้างเครือข่ายผู้ป่วยและการสนับสนุนชุมชน 7) โปรแกรม“DAMPHA Model” 2) ประสิทธิผลของการพัฒนารูปแบบการดูแลผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 โดยใช้การเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพ พบว่า หลังการทดลอง คะแนนเฉลี่ยความรอบรู้ด้านสุขภาพ พฤติกรรมสุขภาพของกลุ่มทดลองสูงกว่ากลุ่มที่ไม่ใช้รูปแบบอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่(95% CI =36.73 – 46.54; p-value=0.00, 95% CI = 8.59–18.45; p-value=0.00 ตามลำดับ) ระดับน้ำตาลสะสมของกลุ่มที่ใช้รูปแบบต่ำกว่ากลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (95% CI = -1.64 – 0.20;p-value=0.013)
เอกสารอ้างอิง
Junjun Ye1, Yixi Wu, Shuhui Yang, Dan Zhu, Fengwu Chen , Jingxian Chen, et al. The global, regional and national burden of type 2 diabetes mellitus in the past, present and future: a systematic analysis of the Global Burden of Disease Study 2019. Front Endocrinol (2023). 14:1192629. DOI 10.3389/fendo.2023.1192629
Yadav KN, Singh BD, Khanal KV, Sharma KR. Prevalence and Risk Factors of Type 2 Diabetes Mellitus among Adults in Itahari Sub Metropolitan City of Eastern Nepal. Janaki Medical College Journal of Medical Sciences (2024); 12(1):47-56.
classification and diagnosis of diabetes: standards of medical care in diabetes-2022. Diabetes Care (2022) 45(Suppl 1):S17–s38.doi: 10.2337/dc22-S002
Magliano DJ, Boyko EJ. Chapter 3 Global picture in IDF DIABETES ATLAS (10th edition). Nternational Diabetes Federation, Brussels: Belgium. 2021.
กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. รายงานสถานการณ์โรค NCDs เบาหวาน ความดันโลหิตสูงและปัจจัยเสี่ยงที่เกี่ยวข้อง พ.ศ.2562. กรุงเทพฯ:สำนักพิมพ์อักษรกราฟฟิคแอนด์ดีไซน์; 2563.
ภัทระ แสนไขยสุริยา, บังอร เทพเทียน, ปาริชาติ จันทร์จรัส, ภูษิต ประคองสาย, กุมารี พัชนี, ปิยฉัตรตระกูลวงษ์. รายงานผลการศึกษาโครงการทบทวนสถานการณ์และผลการดำเนินงานป้องกันควบคุมโรคไม่ติดต่อเรื้อรังในประเทศไทย พ.ศ. 2560-2562.กองโรคไม่ติดต่อ กรมควบคุมโรค; 2563.
ศมณัฐ บุญเลิศ. ผลระดับน้ำตาลในเลือดของผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่2 ที่รับบริการตามแนวทางการให้บริการผู้ป่วยสถานการณ์พิเศษ (COVID-19):กรณีศึกษา โรงพยาบาลบ้านลาด. The Journal of Boromarjonani College of Nursing, Suphanburi. 5(2): 110-128.
สำนักโรคไม่ติดต่อ. คู่มือการดำเนินงานป้องกันควบคุมโรคไม่ติดต่อเรื้อรังโดยยึดชุมชนเป็นฐาน. นนทบุรี: กรมควบคุมโรคกระทรวงสาธารณสุข; 2560
เนตรนภา บุญธนาพิศาน.ผลของโปรแกรมส่งเสริมการจัดการตนเองโดยใช้แอพพลิเคชั่นไลน์ต่อพฤติกรรมสุขภาพและระดับน้ำตาลสะสมในเลือดของผู้ป่วยโรคเบาหวานที่ควบคุมระดับน้ำตาลไม่ได้.วิทยานิพนธ์เสนอบัณฑิตวิทยาลัย หลักสูตรพยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการพยาบาลเวชปฏิบัติชุมชน มหาวิทยาลัยนเรศวร. 2564.
อภิญญา บ้านกลาง. ปัจจัยที่มีผลต่อพฤติกรรมสุขภาพของผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ในเขตรับผิดชอบโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลศิลา อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น. วารสารสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 7 จังหวัดขอนแก่น. 2559; 23(1): 85-95.
กรมอนามัย. คู่มือแนวทางปฏิบัติงานการสร้างเสริมสุขภาพผู้ป่วยเบาหวาน ความดันโลหิตสูง (ครบองค์รวม 3อ, +1ย.). สถาบันพัฒนาสุขภาวะเขตเมือง, นนทบุรี: กรมอนามัย; 2561. 50 หน้า.
สภาขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศ. รายงานคณะกรรมาธิการขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศด้านสาธารณสุขและสิ่งแวดล้อมสภาขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศ เรื่องการปฏิรูปความรอบรู้และการสื่อสารสุขภาพ. กรุงเทพฯ: สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร; 2559
กรมสนับสนุนสุขภาพ. หลักสูตรฝึกอบรมมาตรฐานอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน เรื่อง การเจาะเลือดฝอยจากปลายนิ้วเพื่อคัดกรองโรคเบาหวาน โดยใช้เครื่องตรวจน้ำตาลในเลือดชนิดพกพาและคู่มือการใช้เครื่องตรวจน้ำตาลในเลือดชนิดพกพา สำหรับ อสม. คัดกรองโรคเบาหวาน. นนทบุรี: กรมสนับสนุนสุขภาพกระทรวงสาธารณสุข; 2556.
คณะทำงานขับเคลื่อนและปฏิรูปด้านระบบบริการ. แนวทางการดำเนินงานPrimary Care Cluster สำหรับหน่วยบริการ. นนทบุรี: สำนักนโยบายและยุทธศาสตร์ กระทรวงสาธารณสุข; 2559.
ถาวร สายสวรรค์. การพัฒนารูปแบบการดูแลผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 โดยทีมสหสาขาวิชาชีพด้วยหลักเวชศาสตร์ครอบครัว. วารสารวิชาการสาธารณสุข. 2566; 29(1): 91-98.
ธนวัฒน์ สุวัฒนกุล. ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดของผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2. วารสารวิจัยระบบสาธารณสุข 2561;12:515-22.
Butayeva J, Ratan ZA, Downie S, Hosseinzadeh H. The impact of health literacy interventions on glycemic control and self-management outcomes among type 2 diabetes mellitus: A systematic review. J Diabetes. 2023;15(9):724-735. Doi:10.1111/1753-0407.13436.
Estey AL, Tan MH, Mann K. Follow-up intervention:Its effect on compliance behavior to a diabetes regimen.Diabetes Education 1990;16:291-5.
Dey KP, Hariharan S. Integrated approach to healthcare Quality management: A case study. The TQM Magazine 2006;18:583-605.
สุริยา ฟองเกิด, ยะวิษฐา สุขวาสนะ, บุศรา สุขสวัสดิ์, ศุภรา หิมานันโต. ความรอบรู้ทางสุขภาพและพฤติกรรมการดูแลตนเองของผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2. วารสารวิชาการสุขภาพภาคเหนือ. 2567;8(1): 207-223.
สุภาวดี กลัดทอง, ณรินี แย้มสกุล. ผลของโปรแกรมสุขศึกษาเพื่อการเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพตามหลัก 2อ.ต่อความรอบรู้ด้านสุขภาพ พฤติกรรมสุขภาพ และระดับน้ำตาลในเลือดของกลุ่มเสี่ยงโรคเบาหวานชนิดที่ 2. วารสารวิชาการและการพยาบาลวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี จักรีรัช. 2564;1(2):14-25.
กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข. การประเมินความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพของกลุ่มเป้าหมายในพื้นที่เป้าหมายการดำเนินงานของกองสุขศึกษา ในปีงบประมาณ พ.ศ. 2561. นนทบุรี: กระทรวงสาธารณสุข; 2561.
เอื้อจิต สุขพูล, ชลดา กิ่งมาลา, ภาวิณี แพงสุข, ธวัชชัย ยืนยาว, วัชรีวงค์ หวังมั่น. ผลของโปรแกรมการพัฒนาความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรม สุขภาพสำหรับประชาชนวัยทำงาน. วารสารวิชาการสาธารณสุข 2563; 29(3): 419-429.
Imrermsakul S, Saneha C, Wattanakitkrileart D, Buranasupkajorn P. Effects of a health literacy development program on self-care behaviors in the elderly with type 2 diabetes mellitus. Nurs Sci J Thail. 2022;40(1):84-98.
Powers MA, Bardsley JK, Cypress M, Funnell MM, Harms D, Hess-Fischl A, et al. Diabetes self-management education and support in adults with type 2 diabetes: A consensus report of the American Diabetes Association, the Association of Diabetes Care & Education Specialists, the Academy of Nutrition and Dietetics, the American Academy of Family Physicians, the American Academy of Pas, the American Association of Nurse Practitioners, and the American Pharmacists Association. Diabetes Care. 2020;43(7):1636-49. Doi:10.2337/dci20-0023.
