ความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีของผู้ประกอบการ ปลาร้าและปลาส้ม เขตสุขภาพที่ 7
คำสำคัญ:
ความรอบรู้ด้านสุขภาพ, พฤติกรรมการป้องกันโรค, ผู้ประกอบการปลาร้าและปลาส้มบทคัดย่อ
การวิจัยเชิงสำรวจแบบภาคตัดขวางเชิงวิเคราะห์ (Survey research by cross sectional analytic study) เพื่อศึกษาความรอบรู้ด้านสุขภาพในการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี พฤติกรรมการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี และความสัมพันธ์ระหว่างความรอบรู้ด้านสุขภาพกับพฤติกรรมการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีของผู้ประกอบการปลาร้าและปลาส้ม เขตสุขภาพที่ 7 พื้นที่ศึกษาคือ เทศบาลและองค์การบริหารส่วนตำบล จำนวน 8 แห่งในจังหวัดขอนแก่น กาฬสินธุ์ มหาสารคามและร้อยเอ็ด เกณฑ์ในการคัดเลือกพื้นที่ศึกษา คือ ท้องถิ่นที่มีสถานประกอบการปลาร้าและปลาส้มผลิตเพื่อจำหน่าย กลุ่มตัวอย่างคือผู้ประกอบการปลาร้าและปลาส้มที่ผลิตเพื่อจำหน่าย จำนวน 72 คน การคัดเลือกกลุ่มตัวอย่างคัดเลือกผู้ประกอบการทุกคน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยคือ แบบสัมภาษณ์ที่ผู้วิจัยพัฒนาขึ้น วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้ สถิติเชิงพรรณนา และสถิติเชิงอนุมาน โดยใช้สัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์แบบสเปียร์แมน (Sperman rank correlation coefficient) ผลการวิจัยพบว่า ผู้ประกอบการปลาร้าและปลาส้ม 72 คน มีอายุเฉลี่ย 54 ปี (S.D =9.5) เป็นเพศหญิงร้อยละ 90.3 สถานภาพสมรส ร้อยละ 83.4 จบการศึกษาระดับประถมศึกษาร้อยละ 69.5 อาศัยอยู่ติดแหล่งน้ำร้อยละ 77.8 ส่วนใหญ่เป็นผู้ปรุงอาหารในครัวเรือนร้อยละ 63.9 มีญาติสายตรงในครอบครัวที่ป่วยเป็นมะเร็งท่อน้ำดี/ตับร้อยละ 18.1 เคยตรวจอุจจาระหาไข่พยาธิเพื่อค้นหาพยาธิใบไม้ตับร้อยละ 86.1 และติดพยาธิใบไม้ตับร้อยละ 22.2 ความรอบรู้ด้านสุขภาพในการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีของผู้ประกอบการปลาร้าและปลาส้มอยู่ในระดับน้อย ร้อยละ 93.1 พฤติกรรมการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีของผู้ประกอบการปลาร้าและปลาส้ม พบว่าอยู่ในระดับควรต้องปรับปรุง ร้อยละ 73.6 ความรอบรู้ด้านสุขภาพในการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีโดยรวมมีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (rs = 0.515, p-value =.0001) เมื่อพิจารณารายด้าน พบว่า การเข้าถึงข้อมูลและการบริการทางสุขภาพมีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (rs =0.297,p-value =.011)
เอกสารอ้างอิง
Banchob Sripa ∗ Amonrat Jumnainsong §, Sirikachorn Tangkawattana ¶, Melissa R. Haswell Immune Response to Opisthorchis viverrini Infection and Its Role in Pathology. Advances in Parasitology 2018, 102: 73-95. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0065308X18300563
ธิดารัตน์ บุญมาศ. การทำให้ปลาปลอดพยาธิใบไม้ตับ. จุลสารCASCAP:Cholangiocarcinoma and care program 2559, 1(2): 6-7.
Onsurathum S, Pinlaor P, Charoensuk L, Haonon O, Chaidee A, Intuyod K, Laummaunwai P, Boonmars T, Kaewkes W, Pinlaor S. Contamination of Opisthorchis viverrini and Haplorchis taichui metacercariae in fermented fish products in northeastern Thailand markets. Food Control 2016; 59: 493-8.
World Health Organization. Health Promotion Glossary. World Health Organization. Geneva: WHO/HPR/HEP/98.1, 1998.
World Health Organization. Health Literacy and Health Promotion. Definitions, Concepts and Examples in the Eastern Mediterranean Region. Individual Empowerment Conference Working Document. Global Conference on Health Promotion Promoting Health and Development; 2009 Oct 26-30; Nairobi: Kenya; 1988.
ขวัญเมือง แก้วดำเกิง. ความรอบรู้ด้านสุขภาพ เข้าถึง เข้าใจ และการนำไปใช้. กรุงเทพฯ: อมรินทร์; 2561.
กองสุขศึกษา กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข. การเสริมสร้างและประเมินความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพ กลุ่มเด็กและเยาวชน อายุ 7-14ปี และกลุ่มประชาชนที่มีอายุ 15ปีขึ้นไป(ฉบับปรับปรุง ปี 2561).นนทบุรี: โรงพิมพ์กองสุขศึกษา กระทรวงสาธารณสุข. 2561
รัชนีกร กุญแจทอง, สุมาลี จันทลักษณ์, ศุจินันท์ ตรีเดช, สมจิตร พันธุโพธิ์. ความรอบรู้ด้านสุขภาพเรื่องพฤติกรรมการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับของประชาชน ในพื้นที่รับผิดชอบของ สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 7 จังหวัดขอนแก่น วารสารควบคุมโรค 2564, 47(2): 1191-1202
ธนากร วรัมพร ยุวดี สาระพันธ์ สุนิสา แสงจันทร์ ความรอบรู้ด้านสุขภาพในการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับของประชาชนในพื้นที่หมู่ 3 บ้านซับถาวร ตำบลไทยอุดม อำเภอคลองหาด จังหวัดสระแก้ว วารสารสภาการสาธารณสุขชุมชน 2563, 3(2), 16-20
ธัญชนก ขุมทอง, วิราภรณ์ โพธิศิริ, ขวัญเมือง แก้วดำเกิง. ปัจจัยที่มีผลต่อความรอบรู้ด้านสุขภาพของประชากร กลุ่มเสี่ยงโรคเบาหวานและความดันโลหิตสูงในจังหวัดอุทัยธานีและอ่างทอง. วารสารสาขาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. 2559;3(6):67-85
ศิริชัย กาญจนวาสี. ทฤษฎีการทดสอบแบบดั้งเดิม.พิมพ์ครั้งที่ 6 (ฉบับปรับปรุงใหม่). กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์คณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. 2552
กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. แผนยุทธศาสตร์ทศวรรษกำจัดพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ปี 2559-2568. กรุงเทพฯ: สำนักงานกิจการโรงพิมพ์องค์กรทหารผ่านศึกในพระบรมราชูปถัมภ์; 2559.
ศูนย์ประสานโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. ผลการดำเนินงานสะสม 1 ตุลาคม 2563-30 กันยายน 2564. จุลสารศูนย์ประสานโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ปี 2564, 6(17) : 11
ธิดารัตน์ บุญมาศ และเบญจมาภรณ์ พุ่มหิรัญโรจน์. การสำรวจการติดพยาธิใบไม้ตับในวงศ์ปลาตะเพียน ภายใต้โครงการแก้ปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ. จุลสารศูนย์ประสานโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ปี 2560, 2(7) : 7
Elnawawi FA, Tawfik, MAA, Shaapan RM.. Some methods of inactivation or killing of encysted metacercaria in tilapia muscle. Egypt J Vet Sci, 2000, 34: 31-38
เสาวลักษณ์ ศรีดาเกษ และเทพไทย โชติชัย. ความรอบรู้ด้านสุขภาพในการป้องกันการตั้งครรภ์ในวัยเรียนและการมีเพศสัมพันธ์ของนักเรียนมัธยมศึกษาตอนปลายในจังหวัดขอนแก่น. วารสารวิจัยสุขภาพและการพยาบาล 2564, 37 (1); 99-111.
สุพัตรา เชาว์ไวย, กิตติพงษ์ พลทิพย์, วิราพร สืบสุนทร, จิรวรรณ ชาประดิษฐ์, ชุมศรี ต้นเกตุ, ความสัมพันธ์ระหว่างความรอบรู้ด้านสุขภาพกับพฤติกรรมการดูแลตนเอง และคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรัง ระยะที่ 1-2. วารสารการแพทย์โรงพยาบาลศรีสะเกษ สุรินทร์ บุรีรัมย์ 2566, 38 (1): 11-20.
