กระบวนการสร้างหมู่บ้าน – ชุมชนเข้มแข็ง โดยใช้หลักพลเมืองดี วิถีประชาธิปไตยของคณะกรรมการหมู่บ้าน

บทคัดย่อ

การศึกษาครั้งนี้ผู้ศึกษาใช้กระบวนการสรุปวิเคราะห์ โดยอ้างอิงกับหลักการทฤษฎี เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้องที่ผู้ศึกษาได้ศึกษาในเบื้องต้น การสรุป อภิปรายผลในครั้งนี้ เพื่ออธิบาย “กระบวนการสร้างหมู่บ้าน – ชุมชนเข้มแข็ง โดยใช้หลักพลเมืองดี วิถีประชาธิปไตยของคณะกรรมการหมู่บ้าน โดยใช้พื้นที่วิจัยตำบลเสียว อำเภอโพธิ์ศรีสุวรรณ จังหวัดศรีสะเกษ” วัตถุประสงค์ของการศึกษาวิจัยครั้งนี้ คือ 1. เพื่อศึกษาพัฒนากระบวนการสร้างหมู่บ้าน- ชุมชนเข็มแข็ง  โดยใช้หลักพลเมืองดี วิถีประชาธิปไตย  โดยคณะกรรมการหมู่บ้าน 2. เพื่อศึกษาพัฒนารูปแบบกิจกรรม และยุทธศาสตร์ เพื่อเป็นต้นแบบ (Model)  ที่เหมาะสมในการสร้างหมู่บ้าน – ชุมชนเข้มแข็ง              ตามวิถีประชาธิปไตย ครั้งนี้

ผลการศึกษา

          การศึกษาครั้งนี้เป็นการศึกษาเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory action research)  ที่เปิดโอกาสให้ผู้ที่มีผลประโยชน์ร่วม (Stakeholder) ผู้ศึกษาได้ศึกษาข้อมูลตามกรอบการศึกษาและได้สรุปข้อค้นพบในในประเด็นหลักและได้ผลการศึกษา โดยสรุป ดังนี้

          การศึกษาพัฒนากระบวนการสร้างหมู่บ้าน-ชุมชนเข็มแข็ง  โดยใช้หลักพลเมืองดีวิถีประชาธิปไตย โดยคณะกรรมการหมู่บ้าน  ซึ่งประกอบด้วย การเรียนรู้จากอดีตของชุมชน การมีส่วนร่วมในการสร้างชุมชน การขจัดความขัดแย้งที่เกิดจากการเลือกตั้ง การธำรงรักษาศิลปะ และการมีส่วนร่วมทางการเมือง เป็นการศึกษาเพื่อให้เห็นถึงลักษณะสำคัญของตำบลเสียว ทั้งที่เป็น บริบทของชุมชน วัฒนธรรม ความเชื่อ ประเพณี การมีส่วนร่วมของชุมชนในการสร้างชุมชน และมีส่วนร่วมทางการเมือง ตำบลเสียวมีพื้นฐานพัฒนาการทางสังคมในการก่อตั้งชุมชนที่สร้างผู้นำ

          ด้านการขจัดความขัดแย้งที่เกิดจากการเลือกตั้ง พบว่า ชุมชนตำบลเสียวให้ความสำคัญกับสภาผู้เฒ่าเป็นอย่างมาก สภาผู้เฒ่าของตำบลเสียว ประกอบไปด้วยผู้อาวุโส  (ผู้เฒ่า ผู้แก่)        ปราชญ์ชาวบ้าน จะมาพูดคุยกันเรื่องประเพณีวัฒนธรรมและปัญหาความขัดแย้งต่างๆในชุมชน มีอดีตผู้นำท้องถิ่นเป็นที่ปรึกษา สภาผู้เฒ่ามีอีกสถานะหนึ่ง คือ เป็นกลุ่มผลักดันที่มีความสำคัญต่อระบบการเมืองการปกครองท้องถิ่นของตำบลเสียว และกลุ่มสภาผู้เฒ่านี้ถือว่าเป็นส่วนหนึ่งของภาคประชาสังคมของตำบลเสียวที่มีอิทธิพลต่อระบบการเมืองการปกครองของชุมชน

          ด้านการมีส่วนร่วมทางการเมืองโดยการศึกษาครั้งนี้รวมรวมข้อมูลพัฒนาการทางการเมือง ความคิด ความเชื่อถือ ผู้นำ ระบบเครือญาติที่เกี่ยวข้องกับการเมืองท้องถิ่นตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน พบว่า วัฒนธรรมทางการเมืองของคนตำบลเสียว คือ วัฒนธรรมการต่อสู้ด้วยพลังของการมีส่วนร่วม ทั้งทางสังคมและทางการเมือง  ที่โดดเด่นด้านวัฒนธรรมทางการเมือง คือ ชาวตำบลเสียวมีวัฒนธรรมการทางการเมืองมีส่วนร่วมสูง มีสำนึกในหน้าที่ของพลเมืองตามวิถีประชาธิปไตย ซึ่งหมายถึงเข้าไปมีส่วนร่วมในกิจกรรมทางการเมือง รวมถึงตระหนักในผลกระทบของนโยบายรัฐที่พึง  มีต่อตนเองและชุมชน ดังการต่อสู่เพื่อตั้งเครือข่ายรักษา “ป่าชุมชนโนนใหญ่”

          ยุทธศาสตร์การสร้างพลเมืองดีวิถีประชาธิปไตยที่ควรสร้างให้เกิดกับชุมชนเห็นควรดำเนินการตามลำดับ เริ่มตั้งแต่การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม สร้างสังคมพึ่งตนเอง สร้างแกนนำ/เครือข่ายพลเมืองดี สร้างพลเมืองดี พัฒนาสู่ความยั่งยืน สำหรับการจัดตั้งอาสาสมัครประชาธิปไตย ระดับหมู่บ้าน โดยมีภารกิจหน้าที่ในการส่งเสริมกิจกรรมประชาธิปไตย การดำเนินชีวิตประจำวันของเราต้องยึดหลักเกณฑ์ กฎ กติกา ที่เป็นที่ยอมรับในการอยู่ร่วมกัน ในสังคมประชาธิปไตยก็มีหลักการประชาธิปไตยให้ยึดถือปฏิบัติ หลักการหรือ กฎ กติกาถือเป็นหลักให้สมาชิกอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข ไม่ให้มีการได้เปรียบเสียเปรียบกันจนก่อให้เกิดความเดือดร้อนขึ้นในสังคม การใช้สิทธิเสรีภาพของบุคคลก็ต้องอยู่ภายใต้กฎ กติกาที่มีอยู่ ตลอดจนไม่ล่วงละเมิดสิทธิเสรีภาพของบุคคลอื่น และการมีส่วนร่วมในกระบวนการเลือกตั้งนั้น คณะกรรมการหมู่บ้าน อาสาสมัครประชาธิปไตยระดับหมู่บ้านควรมีภารกิจในการสนับสนุนให้ทุกกระบวนการสามารถดำเนินไปได้เพื่อให้การเลือกตั้งเป็นไปตามกฎหมาย ผู้มีสิทธิเลือกตั้งได้ใช้สิทธิโดยอิสระ ไม่ตกอยู่ภายใต้ภาวะคุกคามใดๆ ที่ทำให้การตัดสินใจลงคะแนนไม่ได้เป็นไปตามเจตนารมณ์ที่แท้จริง นอกจากจะเข้าร่วมปฏิบัติหน้าที่ด้วยตนเองแล้ว               ยังสามารถชักชวนเครือข่ายที่มีอยู่ในพื้นที่ตำบล หมู่บ้านเข้าร่วมปฏิบัติงานได้ด้วย เช่น การให้ความรู้กับผู้มีสิทธิเลือกตั้งการรณรงค์ให้ออกมาใช้สิทธิเลือกตั้ง การเป็นเครือข่ายข่าว การรณรงค์เรื่องตั้งทุกระดับการร่วมเป็นกรรมการประจำหน่วยเลือกตั้ง เป็นกรรมการประจำเขตเลือกตั้ง หรือเป็นผู้ช่วยปฏิบัติงาน ฯลฯ

ชุมชนเข้มแข็งตามหลักวิถีประชาธิปไตยชุมชน

          รูปแบบกิจกรรมและยุทธศาสตร์ เพื่อเป็นต้นแบบ (Model) ที่เหมาะสมในกระบวนการสร้างหมู่บ้าน - ชุมชนเข้มแข็งโดยใช้หลักพลเมืองดี วิถีประชาธิปไตย ของคณะกรรมการหมู่บ้านนั้นประกอบด้วยรูปแบบและยุทธศาสตร์ตามลำดับดังนี้ 1.เตรียมเมล็ดพันธุ์ชุดใหม่เยาวชนคนพันธุ์เสียวใส่ใจประชาธิปไตย ซึ่งเปรียบได้กับการเตรียมความพร้อมของชุมชน (การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม เตรียมเยาวชน) 2. ปักชำกิ่งพันธุ์ประชาธิปไตยเพื่ออนาคตเปรียบได้กับการสร้างความเข้าใจของชุมชน สร้างชุมชนเข้มแข็ง สร้างสังคมพึ่งตนเอง สร้างกิจกรรมพัฒนาวิถีประชาธิปไตย) 3. จากกิ่งพันธุ์สู่               ลำต้นที่แข็งแรงเปรียบได้กับชุมชนที่ได้รับการพัฒนาให้ยั่งยืน (สร้างแกนนำ เครือข่ายพลเมืองดี)                     4. เป็นส่วนหนึ่งของป่าใหญ่ให้ดอกผลตามระบบนิเวศน์เปรียบได้กับผลผลิตที่ได้จากการเพาะเม็ดและกลายเป็นต้นไม้ที่เติบโตให้ผลผลิตโดยธรรมชาติ  เกิดสังคมชุมชนมีสุขมีจิตสำนึกทางการเมือง (สร้างพลเมืองดี พัฒนาสู่ความยั่งยืน)