อารยธรรมลุ่มน้ำชี: ประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และภูมิปัญญาในจังหวัดขอนแก่น

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และอารยธรรมลุ่มนํ้าชีในจังหวัดขอนแก่น 2) ศึกษาภูมิปัญญาในชุมชนอีสานและแหล่งอารยธรรมลุ่มนํ้าชีในจังหวัดขอนแก่น 3) ศึกษาแนวทางการธำรงรักษาและการสืบทอดอารยธรรมลุ่มนํ้าชีในจังหวัดขอนแก่น เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แบบสัมภาษณ์เชิงลึก ผู้ให้ข้อมูลสำคัญ ได้แก่ นักวิชาการ 7 คน ปราชญ์ชาวบ้าน 7 คน ผู้แทนภาครัฐและเอกชน 7 คน วิเคราะห์ข้อมูลด้วยวิธีการพรรณนา
ผลการวิจัยพบว่า  
1. ประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และอารยธรรมลุ่มนํ้าชีในจังหวัดขอนแก่น พบว่าประวัติศาสตร์เมืองขอนแก่น เริ่มจากท้าวพันได้รวบรวมคนประมาณ 350 คน มาตั้งบ้านเรือนที่ริมบึงแก่นนครเมื่อวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 4 ปี พ.ศ. 2332 ส่วนวัฒนธรรมจังหวัดขอนแก่น ดังนี้ 1) งานกาชาดเทศกาลผ้าไหมและงานผูกเสี่ยว 2) เทศกาลสงกรานต์และถนนข้าวเหนียว สำหรับอารยธรรมหวัดขอนแก่นที่ค้นพบ ดังนี้ 1) อารยธรรมก่อนประวัติศาสตร์ 2) อารยธรรมประวัติศาสตร์ 3) อารยธรรมทวารวดี 4) อารยธรรมลพบุรี 5) อารยธรรมล้านช้าง
2. ภูมิปัญญาในชุมชนอีสานและแหล่งอารยธรรมลุ่มนํ้าชีในจังหวัดขอนแก่น พบว่าภูมิปัญญาในชุมชนอีสาน ได้แก่ 1) ภูมิปัญญาการแพทย์ 2) ภูมิปัญญาอาหารและโภชนาการ 3) ภูมิปัญญาการจักสาน 4) ภูมิปัญญาศิลปะการแสดง 5) ภูมิปัญญาภาษาและวรรณกรรม 6) ภูมิปัญญาการทอผ้า สำหรับแหล่งอารยธรรมในจังหวัดขอนแก่น ได้แก่ แหล่งอารยธรรมตำบลสาวะถี
3. แนวทางการธำรงรักษาและสืบทอดอารยธรรมลุ่มนํ้าชีในจังหวัดขอนแก่น ได้จากการถอดบทเรียนจากแหล่งอารยธรรมตำบลสาวะถี มี 6 แนวทาง คือ 1) การสร้างพิพิธภัณฑ์ภูมิปัญญาท้องถิ่น 2) การสร้างศิลปะเชิงสร้างสรรค์ 3) การสร้างแหล่งท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ 4) การสร้างวิสาหกิจภูมิปัญญาชุมชน 5) การสร้างเครือข่ายภูมิปัญญาและวัฒนธรรม 6) การใช้ภูมิปัญญาวัฒนธรรมประเพณีพัฒนาชุมชน