การสังเคราะห์ประเพณีฮีต ๑๒ เข้ากับหลักสาราณียธรรมตามแนวปฏิบัติของชุมชน ตำบลเขวาไร่ อำเภอโกสุมพิสัย จังหวัดมหาสารคาม

Abstract

บทคัดย่อ

การศึกษาเรื่อง การสังเคราะห์ประเพณีฮีต ๑๒ เข้ากับหลักสาราณียธรรมตามแนวปฏิบัติของชุมชนในเขตตำบลเขวาไร่ อำเภอโกสุมพิสัย จังหวัดมหาสารคาม มีวัตถุประสงค์เพื่อ ๑) ศึกษาความเชื่อและความสำคัญของประเพณีฮีต ๑๒ ในพระพุทธศาสนา ๒) ศึกษาหลักสาราณียธรรมในพระพุทธศาสนา ๓) สังเคราะห์ประเพณีฮีต ๑๒ ลงในหลักสาราณียธรรม ตามแนวปฏิบัติตามของชุมชนตำบลเขวาไร่ อำเภอโกสุมพิสัย จังหวัดมหาสารคาม

ความเชื่อและความสำคัญของประเพณีฮีต ๑๒ ที่มีต่อชาวพุทธในชุมชนการปฏิบัติตามประเพณีเป็นการอุทิศกุศลแก่ญาติพี่น้องที่เสียชีวิต เป็นการแสดงออกถึงความกตัญญูอีกรูปแบบหนึ่ง อีกทั้งยังมีความเชื่อเรื่องเทวดาอารักษ์หรือสิ่งเหนือธรรมชาติคอยปกปักรักษาให้ชุมชนมีความอยู่เย็นเป็นสุขและผลักดันให้ชาวบ้านรักษา ปฏิบัติตามบุญประเพณีฮีต ๑๒ เพราะถ้าหากได้ปฏิบัติตามฮีต ๑๒ เทวดาอารักษ์จะช่วยอำนวยให้อยู่เย็นเป็นสุขได้รับผลผลิตทีดีในปีต่อไป

หลักสาราณียธรรมเป็นเรื่องที่ว่าด้วยหลักปฏิบัติ ๖ ประการ ที่ได้สอดแทรกแนวคิดที่สำคัญเอาไว้ภายในอยู่ ๖ อย่าง คือ ๑) เมตตากายกรรมคือ แสดงไมตรีและความหวังดีต่อเพื่อนร่วมงานร่วมกิจการ ร่วมชุมชน ๒) เมตตาวจีกรรมคือ ช่วยบอกแจ้งสิ่งที่เป็นประโยชน์สั่งสอนหรือแนะนำตักเตือนกันด้วยความหวังดี ๓) เมตตามโนกรรมคือ ตั้งจิตปรารถนาดี คิดทำสิ่งที่เป็นประโยชน์แก่กัน ๔) สาธารณโภคีคือ แบ่งปันลาภผลที่ได้มาโดยชอบธรรมแม้เป็นของเล็กน้อยก็แจกจ่ายให้ได้มีส่วนร่วมใช้สอยบริโภคทั่วกัน ๕) สีลสามัญญตาคือ มีความประพฤติสุจริตดีงาม รักษาระเบียบวินัย ไม่ทำตนให้เป็นที่น่ารังเกียจหรือเสื่อมเสียแก่หมู่คณะ ๖) ทิฏฐิสามัญญตาคือ เคารพรับฟังความคิดเห็นกัน มีความเห็นชอบร่วมกัน ยึดถืออุดมคติ หลักแห่งความดีงาม

การสังเคราะห์ประเพณีฮีต ๑๒ ตามหลักสาราณียธรรม แนวทางปฏิบัติของประชาชนในตำบลเขวาไร่ อำเภอโกสุมพิสัย จังหวัดมหาสารคาม เป็นบุญประเพณีในแต่ละฮีตที่ชาวบ้านได้ถือประพฤติกันมามีส่วนในการช่วยส่งเสริมหลักสาราณียธรรมคือ งานบุญประเพณีที่ต้องเกี่ยวข้องกับสถานที่จะทำให้ประชาชนได้ทำกิจกรรมร่วมกันจะส่งเสริมเมตตากายกรรม เมตตาวจีกรรม และเมตตามโนกรรม กระตุ้นให้ประชาชนบริจาคสิ่งของจะส่งเสริมสาธารณโภคี งานบุญที่เกี่ยวกับข้อห้ามเพื่อความปกติสุขของชุมชนจะช่วยส่งเสริมสีลสามัญตา งานบุญที่เกี่ยวข้องกับความคิดเห็นและอุดมคติ อันได้จากประวัติและการลงมติกันในชุมชนจะส่งเสริมทิฏฐิสามัญญตาและบุญประเพณีฮีต ๑๒ เป็นแนวปฏิบัติตามหลักสาราณียธรรมได้มากกว่าหนึ่งข้อ

Abstract

A research study, synthesis of 12 Heet traditions and Sãrãniyadhamma made by
the community, Khwaorai sub-district, Kosumpisai district, MahaSarakham province,
1) to study belief and importance of 12 Heet traditions in Buddhism, 2) to study
Sãrãniyadhamma in Buddhism, and 3) to synthesize 12 Heet traditions into Sãrãniyadhamma
made by the community, Khwaorai sub-district, Kosumpisai district, MahaSarakham
province.
Belief is the importance of 12 Heet traditions in the Buddhist community was a
way to sacrifice merit to the dead relatives with the representation of the gratitude. 

Moreover, there was the belief in heaven beings or supernatural things to protect the
community and urge the villagers to follow 12 Heet traditions. If the community followed
these traditions, peace and happiness came to the community.
Sãrãniyadhamma was 6 practical principles including 6 thoughts. The first was
Mettã-kãyakamma to show friendship and good hope towards workmates and the
community. The second was Mettã-vacikamma to show only useful things or good
instruction. The third was Mettã-manokamma to make only useful things with good
wishes. The fourth was Sãdhãranbhogi to portion out even a little thing among
co-operators. The fifth was Silasãmaññutã to represent moral behaviour and following
the law without immoral action and damage of reputation. The sixth was Ditthisãmaññatã
to show great respect, right thoughts and good ideal.
The synthesis of 12 Heet traditions and Sãrãniyadhamma made by people in
Khwaorai sub-district, Kosumpisai district, MahaSarakham province was a meritorious
tradition of each Heet which people had practiced. This action was a way to promote
Sãrãniyadhamma: a tradition to encourage people to make activities with Mettã-kãyakamma,
Mettã-vacikamma and Mettã-manokamma, to give according to Sãdhãranbhogi, to follow
regulation according to Silasãmaññutã, and to represent good view and ideal taken from
a history and vote according to Ditthisãmaññatã. Therefore, 12 Heet traditions were a
practical way close to Sãrãniyadhamma in many aspects.