การพัฒนารูปแบบการบำบัดรักษาและติดตามผู้ป่วยยาเสพติดโดยชุมชนเป็นฐานร่วมกับการประยุกต์ใช้ระบบโทรเวชกรรมในชุมชนบ้านน้ำเชี่ยว อำเภอสะบ้าย้อย จังหวัดสงขลา
คำสำคัญ:
การบำบัดรักษาและติดตามผู้ป่วยยาเสพติด, การมีส่วนร่วมของชุมชน, ระบบโทรเวชกรรมบทคัดย่อ
การวิจัยและพัฒนานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาประสิทธิผลของรูปแบบการบำบัดรักษาและติดตามผู้ป่วยยาเสพติดโดยชุมชนเป็นฐานร่วมกับการประยุกต์ใช้ระบบโทรเวชกรรม ในชุมชนบ้านน้ำเชี่ยว อำเภอสะบ้าย้อย จังหวัดสงขลา การวิจัยแบ่งออกเป็น 3 ระยะ ได้แก่ ระยะที่ 1 การประเมินรูปแบบเดิม ระยะที่ 2 การพัฒนารูปแบบใหม่ และระยะที่ 3 การทดลองใช้และประเมินประสิทธิภาพของรูปแบบใหม่ กลุ่มตัวอย่างประกอบด้วย ผู้มีบทบาทในการดำเนินงานด้านยาเสพติดในชุมชนและพื้นที่รวมถึงผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย จำนวน 30 คน ผู้ป่วยที่เข้ารับการบำบัดรักษา จำนวน 20 คน และครอบครัวหรือผู้ดูแล จำนวน 20 คน รวมทั้งสิ้น 70 คน เก็บรวบรวมข้อมูลด้วยแบบสอบถาม การสัมภาษณ์ การสนทนากลุ่ม และการประชุมเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมด้วยเทคนิค AIC วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา การทดสอบ Paired t-test สำหรับข้อมูลเชิงปริมาณ และการวิเคราะห์เชิงเนื้อหาสำหรับข้อมูลเชิงคุณภาพ
ผลการวิจัยพบว่า รูปแบบที่พัฒนาขึ้นมีจุดเด่นในการบูรณาการการมีส่วนร่วมของชุมชน และการประยุกต์ระบบโทรเวชกรรมในการติดตามผล โดยระยะที่ 1 พบข้อจำกัดของรูปแบบเดิมในด้านการเข้าถึงบริการและการติดตามผู้ป่วย ระยะที่ 2 ได้พัฒนารูปแบบใหม่ที่เน้นการมีส่วนร่วมของชุมชนและการใช้ระบบโทรเวชกรรม และระยะที่ 3 แสดงผลลัพธ์ของการทดลองใช้รูปแบบใหม่ที่สำคัญดังนี้ 1) ผู้ป่วยมีระดับความเครียดลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.001) จากระดับมากเป็นระดับปานกลางถึงเล็กน้อย 2) คุณภาพชีวิตของผู้ป่วยเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.001) 3) พบการกลับไปเสพซ้ำในสัปดาห์ที่ 3 ร้อยละ 20 และลดลงเหลือร้อยละ 10 ในสัปดาห์ที่ 4 และ 4) ผู้เข้าร่วมโครงการมีความพึงพอใจและมีชุมชนเข้ามามีส่วนร่วมในระดับปานกลางถึงมาก เมื่อเปรียบเทียบกับรูปแบบเดิม พบความก้าวหน้าในด้านการเข้าถึงผู้ป่วยในพื้นที่ห่างไกล การติดตามที่เป็นระบบ การใช้ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ และการเพิ่มแรงจูงใจในการบำบัดรักษา
เอกสารอ้างอิง
Phufa Enterprise. สรุป World Drug Report 2022 2566 [updated 18 พฤษภาคม 2566. Available from: https://www.phufaresthome.com/blog/world-drug-report-2022-summary/.
United Nation Office on Drugs and Crime. World Drug Report 2023. New York: United Nations publication; 2023. สืบค้นจาก: https://www.unodc.org/res/WDR-2023/WDR23_Exsum_fin_SP.pdf.
กรมการแพทย์. แนวทางการใช้ DMS Telemedicine กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข,: นนทบุรี; 2566.
ศูนย์วิจัยและสนับสนุนเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน. SDG Updates | ภาพรวมสถานการณ์ยาเสพติดโลกกับผลกระทบที่มีต่อ SDGs 2565 [updated 12 มกราคม 2565. สืบค้นจาก: https://www.sdgmove.com/2021/05/20/recap-world-drugs-situation-and-implication-on-sdgs/.
ระบบบริการสุขภาพจิต กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข. คู่มือแนวทางการดำเนินงานด้านบำบัดรักษาและฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดสุรา/ยา/สารเสพติด ที่มีอาการทางจิตและโรคร่วมทางจิตเวช กรมสุขภาพจิต. บริษัท ดีน่าดู มีเดีย พลัส จำกัด: กรุงเทพฯ; 2564. สืบค้นจาก: https://mhso.dmh.go.th/fileupload/20211006504370196.pdf.
สำนักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามยาเสพติด. ผลการปราบปรามยาเสพติดทั่วประเทศ สำนักปราบปรามยาเสพติด รายงานประจำปี 2564. สำนักปราบปรามยาเสพติด: กรุงเทพฯ; 2564
Phufa Enterprise. สถิติของผู้ป่วยสารเสพติดในไทย 2565 [updated 04 กรกฎาคม 2565. Available from: https://www.phufaresthome.com/blog/stat-of-drug-addict-in-thai/.
วนิดา สังข์หิรัญ. รายงานการประชุมคณะกรรมการศูนย์อำนวยการป้องกันและปราบปรามยาเสพติดจังหวัดสงขลา. ศูนย์อำนวยการป้องกันและปราบปรามยาเสพติดจังหวัดสงขลา; 2566 26 ธันวาคม 2566.
โรงพยาบาลสะบ้าย้อย. แบบประเมินตนเองเพื่อการรับรองคุณภาพซ้ำ (Re-accredit) การบำบัดรักษายาเสพติดของสถานพยาบาลทุกระดับทั่วประเท. จังหวัดสงขลา โอ; 2566.
จันทรา มณีฉาย, อัศว์ศิริ ลาปีอี, แย้มอิ่ม แ. การเสริมพลังอำนาจชุมชนกับบทบาทของศูนย์ปฏิบัติการป้องกันและปราบปรามยาเสพติด กรณีศึกษา ตำบลท่าชนะ อำเภอท่าชนะ จังหวัดสุราษฎร์ธานี. บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยราชภัฏสุราษฎร์ธานี. 2565:1-11.
ปรัชญานี คําเหลือ, พงศนาถ หาญเจริญพิพัฒน์. การพัฒนารูปแบบการบําบัดรักษาและฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาและสารเสพติดระยะกลาง(Intermediate care) โดยชุมชนมีส่วนร่วมอําเภอศรีรัตนะ จังหวัดศรีสะเกษ ปี 2566. วารสารวิจัยและพัฒนาสุขภาพศรีสะเกษ. 2566;2(3):115-29.
ราศรี อาษาจิตร, สุจิตตา ฤทธิ์มนตรี. การพัฒนารูปแบบการบำบัดรักษาผู้ติดสารเสพติดโดยการมีส่วนร่วมของชุมชน:กรณีศึกษาชุมชนแห่งหนึ่งในอำเภอ ป่าติ้วจังหวัดยโสธร. วารสารวิจัยและพัฒนาระบบสุขภาพ. 2566;16(2):244-57.
นิตยา ฤทธิ์ศรี, สุกัญญา วัฒนประไพจิตร, ศุภลักษณ์ จันหาญ. รูปแบบการบำบัดรักษาและฟื้นฟูผู้ใช้ยาเสพติดโดยชุมชุมเป็นศูนย์กลาง: กรณีศึกษาในหมู่บ้านแห่งหนึ่งอำเภอมืองมหาสารคาม จังหวัดมหาสารคาม. วารสารโรงพยาบาลมหาสารคาม. 2565;19(2):50-63.
อังกูร ภัทรากร, ธัญญา สิงห์โต, สําเนา นิลบรรพ์. การศึกษาต้นทุนรายกิจกรรมของสถาบันธัญญารักษ์และการขาดงานของผู้ติดยาเสพติด. วารสารวิชาการสาธารณสุข. 2558;24(2):305-16.
กิตติพงศ์ เจียมวิทยานุกูล, ผกาภรณ์ ยอดปลอด, ราวีชัย พฤทธิ์พหล, รุ่งนภา ปุณยานุเดช, วรมานลย์ บุณยโยธิน, วรันธร ศรีศิริ, et al. การนำระบบโทรเวชกรรม (Telemedicine) มาใช้เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและลดความเหลื่อมล้ำในระบบสาธารณสุข. กรุงเทพฯ: สถาบันพระปกเกล้า; 2563.
ดาราวรรณ รองเมือง, อินทิรา สุขรุ่งเรือง, สราพร มัทยาท, ภัทรพงศ์ อุดมพัฒน์, อติญาณ์ ศรเกษตริน, สุทธานันท์ กัลกะ, et al. การพัฒนาระบบการแพทย์ทางไกลเพื่อการดูแลรักษาผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้อง บทเรียนจากการระบาดของโควิด-19. สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข. 2566;17(1):108-27.
ธนพร ทองจูด. การศึกษาปัจจัยของการตรวจรักษาด้วยโทรเวชกรรมที่มีผลต่อทัศนคติและความตั้งใจเลือกใช้บริการโทรเวชกรรมของผ้รับบริการของโรงพยาบาลรามาธิบดี. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยมหิดล; 2564.
นัฐยา พานิชย์ดี. การพัฒนาระบบบริการแพทย์ทางไกลคลินิกเฉพาะโรค(Telemedicine)โรงพยาบาลกาฬสินธุ์. วารสารวิชาการทางการพยาบาลและวิทยาศาสตร์สุขภาพ. 2566;3(2):127-42.
Ahonle ZJ, Kreider CM, Hale-Gallardo J, Castaneda G, Findley K, Ottomanelli L, et al. Implementation and use of video tele-technologies in delivery of individualized community-based vocational rehabilitation services to rural veterans. Journal of Vocational Rehabilitation. 2021;55:227-33.
Marlatt GA, George WH. Relapse prevention: Introduction and overview of the model. British Journal of Addiction. 1984;79(3):261-73.
Kruse CS, Lee K, Watson JB, Lobo LG, Stoppelmoor AG, Oyibo SE. Measures of Effectiveness, Efficiency, and Quality of Telemedicine in the Management of Alcohol Abuse, Addiction, and Rehabilitation: Systematic Review. J Med Internet Res. 2020;22(1):e13252.
Schutte J, Gales S, Filippone A, Saptono A, Parmanto B, McCue M. Evaluation of a telerehabilitation system for community-based rehabilitation. Int J Telerehabil. 2012;4(1):15-24.
Weintraub E, Seneviratne C, Anane J, Coble K, Magidson J, Kattakuzhy S, et al. Mobile Telemedicine for Buprenorphine Treatment in Rural Populations With Opioid Use Disorder. JAMA Network Open. 2021;4(8):e2118487-e.
วรพงษ์ สำราญทิวาวัลย์, ชาญชัย ธงพานิช, ธิติ อึ้งอารี, ธวัช ลาพินี, อดิศักดิ์ งามขจรวิวัฒน์. แนวทางการดำเนินงานการบำบัดฟื้นฟูโดยการมีส่วนร่วมของชุมชน และแนวปฏิบัติที่ดี. นนทบุรี: บริษัท เดอะกราฟิโก ซิสเต็มส์ จำกัด; 2562. Available from: http://www.pmnidat.go.th/thai/downloads/handbook/62/cbtx.pdf.
