ดุลพินิจและการควบคุมการใช้ดุลพินิจในการลงโทษปรับเป็นพินัยในชั้นเจ้าหน้าที่ของรัฐ

บทคัดย่อ

          บทความวิชาการนี้มุ่งศึกษาหลักการของพระราชบัญญัติว่าด้วยการปรับเป็นพินัย พ.ศ. 2565 ที่บัญญัติขึ้นเป็นกฎหมายกลางเพื่อใช้พิจารณากำหนดค่าปรับสำหรับความผิดที่มีกฎหมายกำหนดให้ต้องชำระค่าปรับเป็นพินัย ให้ผู้กระทำความผิดสามารถชำระค่าปรับให้คดีเสร็จสิ้นไปตั้งแต่ชั้นเจ้าหน้าที่ของรัฐ อย่างไรก็ดี พระราชบัญญัติฉบับนี้จะบรรลุเจตนารมณ์ได้ต้องอาศัยหลักเกณฑ์และแนวทางปฏิบัติที่ชัดเจน รวมถึงมีรูปแบบและความเข้าใจของเจ้าหน้าที่ของรัฐ การกำหนดให้มีกฎเกณฑ์ที่มีผลโดยตรงผูกพันต่อเจ้าหน้าที่ของรัฐให้ต้องปฏิบัติตามจึงเป็นสิ่งจำเป็นที่ช่วยสนับสนุนให้งานลุล่วง โดยศึกษาประกอบกับกฎหมายที่ใช้บังคับสำหรับคดีที่มีลักษณะเป็นความผิดเล็กน้อยของต่างประเทศ รวมถึงงานวิจัย บทความ วิทยานิพนธ์ และรายงานการประชุมทางวิชาการต่างๆ

            จากการศึกษาพบว่า การบัญญัติให้เจ้าหน้าที่ของรัฐใช้ดุลพินิจพิจารณากำหนดโทษปรับเป็นพินัยโดยอาศัยหลักเกณฑ์การกำกับดูแลตามที่บัญญัติไว้ในมาตรา 9 แห่งพระราชบัญญัติว่าด้วยการปรับเป็นพินัย พ.ศ. 2565 ประกอบข้อ 6 ข้อ 8 แห่งระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยระเบียบปฏิบัติในการปรับเป็นพินัย พ.ศ. 2566 ดูจะเป็นการควบคุมดุลพินิจที่กำหนดไว้อย่างกว้าง อาจส่งผลให้เจ้าหน้าที่ของรัฐขาดหลักเกณฑ์อย่างแคบเพื่อใช้เป็นแนวทางในการพิจารณาจนเกิดการใช้ดุลพินิจอย่างอิสระ เกิดคำถามถึงเอกภาพในการบังคับใช้กฎหมาย นอกจากนี้ โทษปรับเป็นพินัยยังกระทบต่อสิทธิและเสรีภาพของผู้ได้รับคำสั่ง อยู่ภายใต้หลักประกันการคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพของประชาชนซึ่งเป็นหลักพื้นฐานของหลักนิติรัฐ การใช้ดุลพินิจในการลงโทษปรับเป็นพินัยจึงเป็นการใช้อำนาจมหาชนที่อาจกระทบต่อสิทธิของปัจเจกบุคคลที่จำเป็นต้องควบคุมตรวจสอบ