วาระการดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีไทยกับหลักการพื้นฐานของรัฐเสรีประชาธิปไตย: ขอบเขต อำนาจ และความชอบธรรมในทางการเมือง

บทคัดย่อ

การจำกัดระยะเวลาการดำรงตำแหน่งนายรัฐมนตรีเป็นกลไกสำคัญในการสร้างเสริมหลักประชาธิปไตย ป้องกันการผูกขาดอำนาจและป้องกันมิให้กลไกการตรวจสอบการใช้อำนาจรัฐอ่อนแอลง. บทความนี้มุ่งศึกษาวิเคราะห์กรอบกฎหมายเกี่ยวกับวาระการดำรงตำแหน่งของกรณีของพลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชาอดีตนายกรัฐมนตรีไทย โดยวิเคราะห์ถึงขอบเขต อำนาจและความชอบธรรมในการบริหารประเทศภายใต้รัฐธรรมนูญไทย
เจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (มาตรา 158 วรรคสี่) กำหนดให้วาระการดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีไม่เกิน 8 ปี เป็นกลไกสำคัญเพื่อป้องกันการผูกขาดอำนาจตามหลักรัฐเสรีประชาธิปไตย ทั้งยังเป็นการช่วยสร้างเสถียรภาพทางการเมืองและเสริมความไว้วางใจประชาชนต่อกระบวนการปกครองประชาธิปไตย ทั้งนี้ องค์กรตุลาการต้องยึดมั่นหลักการพื้นฐานของรัฐเสรีประชาธิปไตย รวมทั้งต้องยึดถือและปฏิบัติตามเจตนารมณ์ มาตรา 158 อย่างเคร่งครัดด้วย โดยการนับการวาระดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีไม่เกิน 8 ปี ตุลาการจึงต้องตีความว่าให้เริ่มนับตั้งแต่ได้รับการแต่งตั้งเป็นนายกรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 24 สิงหาคม พ.ศ. 2557 มิใช่เริ่มนับเมื่อวันที่ 6 เมษายน พ.ศ. 2560 ซึ่งเป็นวันที่รัฐธรรมนูญประกาศใช้บังคับ แม้ว่าเป็นการนับระยะเวลาย้อนหลังก่อนรัฐธรรมนูญมีผลก็ไม่ขัดหลักนิติรัฐ การตีความของศาลรัฐธรรมนูญที่เกิดขึ้นในกรณีดังกล่าวย่อมสะท้อนถึงความคลุมเคลือในการตีความกฎหมายอันทำให้เกิดข้อถกเถียงเกี่ยวกับหลักความชอบธรรมทางกฎหมายและความชอบธรรมทางการเมืองตามมา ดังนั้น การนับระยะเวลาการดำรงตำแหน่งของนายรัฐมนตรี จึงเป็นหน้าที่ของศาลรัฐธรรมนูญที่ต้องตีความโดยยึดมั่นในหลักการพื้นฐานของรัฐธรรมนูญแบบเสรีประชาธิปไตยเพื่อป้องกันการผูกขาดอำนาจของผู้นำในระยะยาวอย่างมีประสิทธิภาพ