มโนทัศน์เรื่องสิทธิตามธรรมชาติในพระพุทธศาสนา

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา “มโนทัศน์เรื่องสิทธิตามธรรมชาติในพระพุทธศาสนา” เพื่อเสนอมุมมองที่มีต่อการใช้สิทธิเสรีภาพและการถูกละเมิดสิทธิเสรีภาพ สิทธิตามธรรมชาติ หมายถึง สิทธิที่ติดตัวมาแต่กำเนิด ซึ่งใครก็มิอาจพรากสิทธินี้ไปได้ ได้แก่ อำนาจอันชอบธรรมที่มีมาพร้อมกับการเกิด ไม่สามารถจำหน่ายถ่ายโอนให้แก่กันได้ สิทธิตามธรรมชาตินี้มีอยู่ในสิ่งมีชีวิตทุกชนิด ไม่ว่าจะเป็นมนุษย์ สัตว์ และพืช คือ สิทธิของมนุษย์ สิทธิของสัตว์ และสิทธิของพืช สิ่งมีชีวิตทุกชนิดย่อมมีสิทธิ ขั้นพื้นฐานคือสิทธิที่จะดำรงอยู่ในโลกใบนี้อย่างอิสระและปกติสุขโดยไม่ถูกใครเบียดเบียน มนุษย์มีสิทธิเสรีภาพของตนก็จริง แต่การใช้สิทธิเสรีภาพของตนไปในทางที่ไม่ถูกต้องหรือไปละเมิดสิทธิเสรีภาพของบุคคลอื่น ก็ก่อให้เกิดปัญหาความขัดแย้งขึ้นในสังคมเช่นกัน พระพุทธศาสนายืนยันถึงการมีอยู่ของสิทธิตามธรรมชาติของสรรพสิ่ง โดยมองว่า สรรพสิ่งหรือตัวธรรมชาติเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงไปตามกฎธรรมชาติคือเป็นไปตามวิถีแห่งตน มนุษย์มีสิทธิตามธรรมชาติของมนุษย์อย่างเท่าเทียมกัน คือสิทธิในร่างกาย สิทธิในทรัพย์สิน และสิทธิในการกระทำ มนุษย์มีจิตวิญญาณและมีเจตจำนงเสรีในการเลือกกระทำกรรมและต้องรับผิดชอบต่อกรรมที่ตัวเองกระทำ กฎแห่งกรรมย่อมให้ผลอย่างยุติธรรมและแก่ทุกคนอย่างเท่าเทียมกัน พระพุทธศาสนาเน้นย้ำว่า มนุษย์ควรใช้สิทธิเสรีภาพของตนในการเลือกกระทำแต่กรรมดี คือสิ่งที่ถูกต้องและดีงาม โดยไม่ไปละเมิดสิทธิเสรีภาพของผู้อื่นเพื่อการดำรงอยู่อย่างมีคุณค่าของตนและการอยู่ร่วมกันอย่างปกติสุขของสังคม ธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม