ประเพณีประดิษฐ์ผ่านเรื่องเล่าคติชน: การวิเคราะห์พิธีสังฆทานพระมาลัยขรัวตากลัดของชุมชนบึงนาราง จังหวัดพิจิตร

บทคัดย่อ

บทความวิชาการฉบับนี้มุ่งวิเคราะห์พิธีตักบาตรพระมาลัยขรัวตากลัด ในฐานะเรื่องเล่าคติชนที่มีบทบาทในการสืบสร้างและผลิตซ้ำประเพณีของชุมชนตำบลบึงนาราง อำเภอบึงนาราง จังหวัดพิจิตร โดยอาศัยระเบียบวิธีภาคสนามเสมือน (Virtual Ethnography) จากแหล่งข้อมูลสื่อร่วมสมัยและข้อมูลทุติยภูมิ กรอบแนวคิดที่ใช้ในการวิเคราะห์ประกอบด้วยแนวคิดความทรงจำทางวัฒนธรรม ประเพณีประดิษฐ์ จินตนาการชุมชน และคติชนสร้างสรรค์ ผลการศึกษาพบว่า แนวคิด “ประเพณีที่ถูกประดิษฐ์ขึ้น” (Invented Tradition) ของ Hobsbawm และ Ranger สามารถอธิบายพลวัตของพิธีกรรมดังกล่าวในฐานะการสร้างประเพณีใหม่บนพื้นฐานของความเชื่อดั้งเดิม เพื่อให้สอดคล้องกับบริบทสังคมร่วมสมัย ขณะเดียวกัน แนวคิด “คติชนสร้างสรรค์” (Creative Folklore) ของ ศิราพร ณ ถลาง ชี้ให้เห็นการผลิตซ้ำและการให้ความหมายใหม่ของคติชน เพื่อสร้างคุณค่าทางเศรษฐกิจและอัตลักษณ์ท้องถิ่น สะท้อนให้เห็นว่า “พระมาลัยขรัวตากลัด” มิใช่เพียงวัตถุแห่งศรัทธา แต่เป็นสื่อกลางที่เชื่อมโยงอดีตกับปัจจุบัน และเป็นกลไกสำคัญในการธำรงความต่อเนื่องของวัฒนธรรมท้องถิ่นในยุคสมัยใหม่