พิธีอาบน้ำมนต์วัดหงส์รัตนารามราชวรวิหาร: ความทรงจำของสังคมและสัญลักษณ์ทางวัฒนธรรม
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการสร้างพิธีอาบน้ำมนต์ วิเคราะห์สัญลักษณ์และความหมายในพิธีอาบน้ำมนต์ที่วัดหงส์รัตนารามราชวรวิหาร ตลอดจนศึกษาบทบาทของพิธีอาบน้ำมนต์ที่มีต่อชุมชนและสังคมร่วมสมัย โดยรวบรวมข้อมูลจากเอกสาร เอกสารอิเล็กทรอนิกส์ และงานภาคสนามทั้งการสัมภาษณ์และการสังเกต
ผลการวิจัยพบว่า
1. พิธีอาบน้ำมนต์ที่วัดหงส์รัตนารามราชวรวิหารสร้างขึ้นจากความทรงจำทางสังคมผ่านเรื่องเล่าประวัติศาสตร์ท้องถิ่นและจากความเชื่อเดิมเรื่องน้ำศักดิ์สิทธิ์
2. ความหมายของสัญลักษณ์ในพิธีอาบน้ำมนต์ที่วัดหงส์รัตนารามราชวรวิหาร พบวัตถุสัญลักษณ์และพฤติกรรมสัญลักษณ์แทนอำนาจเหนือธรรมชาติที่แสดงให้เห็นการนับถือสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชในฐานะบุคคลศักดิ์สิทธิ์ และพบสัญลักษณ์ที่แสดงความเป็นพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์ของวัดหงส์รัตนารามราชวรวิหาร
3. สัญลักษณ์ในพิธีอาบน้ำมนต์มีบทบาทต่อชุมชนและสังคมในการสร้างสำนึกทางประวัติศาสตร์ การสร้างอัตลักษณ์ของชุมชน และการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม องค์ความรู้ที่ได้จากการวิจัยมีคุณค่าต่อการศึกษาด้านคติชนสร้างสรรค์และมานุษยวิทยาศาสนา ผลจากการศึกษาชี้ให้เห็นความสำคัญของทุนวัฒนธรรมที่สามารถนำมาสร้างสรรค์เป็นกิจกรรมท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมที่ส่งเสริมเศรษฐกิจชุมชนและการอนุรักษ์ประเพณีในบริบทร่วมสมัย พิธีกรรมดังกล่าวจึงเป็นตัวอย่างของการผสมผสานมิติทางศาสนา เศรษฐกิจ และสังคมเข้าด้วยกันอย่างกลมกลืน
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เพื่อให้เป็นไปตามกฎหมายลิขสิทธิ์ ผู้นิพนธ์ทุกท่านต้องลงลายมือชื่อในแบบฟอร์มใบมอบลิขสิทธิ์บทความ ให้แก่วารสารฯ พร้อมกับบทความต้นฉบับที่ได้แก้ไขครั้งสุดท้าย นอกจากนี้ ผู้นิพนธ์ทุกท่านต้องยืนยันว่าบทความ ต้นฉบับที่ส่งมาตีพิมพ์นั้น ได้ส่งมาตีพิมพ์เฉพาะในวารสาร วิชาการธรรม ทรรศน์ เพียงแห่งเดียวเท่านั้น หากมีการใช้ ภาพหรือตารางของผู้นิพนธ์อื่นที่ปรากฏในสิ่งตีพิมพ์อื่นมาแล้ว ผู้นิพนธ์ต้องขออนุญาตเจ้าของลิขสิทธิ์ก่อน พร้อมทั้ง แสดงหนังสือที่ได้รับการยินยอมต่อบรรณาธิการ ก่อนที่บทความจะได้รับการตีพิมพ์เอกสารอ้างอิง
กอบชัย รัฐอุบล และปฐม หงส์สุวรรณ. (2564). ความทรงจำทางสังคมและการสร้างภาพตัวแทน ความศักดิ์สิทธิ์ในประเพณีบุญผะเหวดของชาวชุมชนวัดช้างเผือก ตำบลพานพร้าว อำเภอศรี เชียงใหม่ จังหวัดหนองคาย. วารสารสังคมศาสตร์และมานุษยวิทยาเชิงพุทธ, 6(11), 209-226. https://so04.tcithaijo.org/index.php/JSBA/article/download/248669/173007/931018
โฆษิต ไชยประสิทธิ์. (2562). น้ำศักดิ์สิทธิ์: การสร้างเครือข่ายสังคมล้านนา. วารสารข่วงผญา, 14(1), 87-109. https://so06.tci-thaijo.org/index.php/khuangpaya/article/view/235832/161965
ดินาร์ บุญธรรม. (2556). น้ำศักดิ์สิทธิ์ในวัฒนธรรมไทย. เข้าถึงได้จาก http://www.thaistudies.chula.ac.th/2018/09/29
ธวรรณเทพ มงคลศิริ, อภิวัฒน์ สุธรรมดี และอัควิทย์ เรืองรอง (2565). เรื่องเล่ากับการสร้างสรรค์พิธีกรรมบูชาที่เกี่ยวกับสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช: กรณีศึกษาวัดหงส์รัตนารามราชวรวิวรวิหาร เขตบางกอกใหญ่ กรุงเทพมหานคร. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์, 17(2), 97-113. https://doi.nrct.go.th/ListDoi/listDetail/10.14456%2Flar.2022.16
ธวรรณเทพ มงคลศิริ. (2565). พลวัตของเรื่องเล่าและพิธีกรรมบูชาสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชในพื้นที่ฝั่งธนบุรี จังหวัดกรุงเทพมหานคร. (วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต). กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา.
ปฐม หงส์สุวรรณ. (2560). ประเพณีประดิษฐ์ในชุมชนอีสานลุ่มน้ำโขง. ขอนแก่น: คลังนานาวิทยา.
ประเสริฐ รุนรา. (2554). พิธีสวดนพเคราะห์: พลวัตของพิธีกรรมประดิษฐ์ในสังคมไทยปัจจุบัน. (วิทยานิพนธ์อักษรศาสตรดุษฎีบัณฑิต). กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
พิเภก เมืองหลวง. (2554). มโนทัศน์และสัญลักษณ์ในงานบุญแปดหมื่นสี่พันขันธ์ที่บ้านท่าม่วง อำเภอเสลภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ด: การศึกษาในฐานะพิธีกรรมประดิษฐ์. (วิทยานิพนธ์อักษรศาสตรมหาบัณฑิต). กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ศรีนิล น้อยบุญแนว. (2554). พระราชพงศาวดารกรุงธนบุรี ฉบับหมอบรัดเลย์. กรุงเทพฯ: ศิลปวัฒนธรรม.
Assmann, J. (2011). Cultural Memory and Early Civilization: Writing, Remembrance, and Political Imagination. Cambridge: Cambridge University Press.
Bascom, W. (1965). Four functions of folklore. In A. Dundes (Ed.), The study of folklore (pp. 279-298). Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
Halbwachs, M. (1992). On collective memory (L. A. Coser, Trans.). Chicago, IL: University of Chicago Press.
Hobsbawm, E., & Ranger, T. (Eds.). (1983). The invention of tradition. Cambridge: Cambridge University Press.
Turner, V. W. (1967). The forest of symbols: Aspects of Ndembu ritual. New York, NY: Cornell University Press.
