การวิเคราะห์ธาตุสี่ในปรัชญาเอมพีโดเคลสกับพุทธปรัชญาเถรวาท

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาธาตุสี่ของเอมพีโดเคลส 2) ศึกษาธาตุสี่ของพุทธปรัชญาเถรวาท 3) วิเคราะห์ธาตุสี่ของเอมพีโดเคลสกับพุทธปรัชญาเถรวาท เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร ศึกษาข้อมูลจากเอกสารปฐมภูมิ และทุติยภูมิ วิเคราะห์ข้อมูลเชิงพรรณนาตามหลักอุปนัยวิธี
ผลการวิจัยพบว่า
1. ปรัชญาของเอมพีโดเคลสว่าด้วยเรื่องปฐมธาตุ คือ ธาตุแรกของสรรพสิ่งหรือของจักรวาล มุ่งอธิบายเกี่ยวกับธาตุ 4 เอมพีโดเคลสได้มีแนวคิดผสมผสานกันระหว่างปรัชญาของเฮราคลิตุสกับสำนักเอเลีย จนเกิดเป็นแนวปรัชญาใหม่ว่า สรรพสิ่งมีทั้งเปลี่ยนแปลงและคงที่ถาวร ปฐมธาตุของโลกประกอบด้วยรูปแบบของสสารรวมตัวกันของธาตุดิน น้ำ ลม ไฟ หรือธาตุ 4
2. พุทธปรัชญาเถระวาท ได้จัดธาตุ 4 ในสภาวะต่างๆ กับสิ่งที่มีชีวิตและไม่มีชีวิต เช่น ธาตุดิน ได้แก่ กระดูกเป็นต้น ธาตุน้ำ ได้แก่ เลือด เป็นต้น ธาตุลม ได้แก่ ลม และธาตุไฟ ได้แก่ ความอุ่นของร่างกาย และในสิ่งที่ไม่มีชีวิต เช่น ธาตุดิน ได้แก่ เหล็ก หิน เป็นต้น ธาตุน้ำได้แก่ น้ำดื่ม แม่น้ำ เป็นต้น ธาตุลม ได้แก่ ลมพัด เป็นต้น ธาตุไฟ ได้แก่ ไฟเผาถ่าน เป็นต้น ธาตุ 4 เป็นไปตามกฎของธรรมชาติ คือ เกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป
3. ในปรัชญาของเอมพีโดเคลส ธาตุทั้ง 4 รวมพลังแห่งความรักและแยกออกจากกันด้วยพลังความเกลียดเป็นสสารที่คงทนถาวร เมื่อแยกจากกันก็กลับมาเป็นธาตุเดิมส่วนในพุทธปรัชญาเถรวาท ธาตุ 4 จะไม่มีการรวมตัวกันไม่เที่ยง เป็นทุกข์ ไม่มีตัวตน ลักษณะของธาตุความคล้ายคลึงกัน ต่างกันที่ปรัชญาของเอมพีโดเคลส เห็นว่าธาตุรวมตัวและแยกกันคงที่ถาวร ส่วนพุทธปรัชญาเถรวาท ไม่มีการรวมกัน เป็นไปตามกฎของไตรลักษณ์