การจัดการความรู้และพัฒนาผลิตภัณฑ์ผ้าทอกะเหรี่ยงจากสีย้อมธรรมชาติ: กรณีศึกษา บ้านแม่คองซ้าย อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาภูมิปัญญาการย้อมผ้าและทอผ้าของสตรีกะเหรี่ยงบ้านแม่คองซ้าย 2) จัดการความรู้ภูมิปัญญาการย้อมผ้าด้วยสีธรรมชาติและการทอผ้าของสตรีกะเหรี่ยงบ้านแม่คองซ้าย และ 3) พัฒนาผลิตภัณฑ์ผ้าทอจากสีย้อมธรรมชาติของสตรีกะเหรี่ยงบ้านแม่คองซ้ายบนฐานของอัตลักษณ์ชุมชนด้วยการมีส่วนร่วม เป็นงานวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม ผู้ให้ข้อมูลหลักคือสตรีกะเหรี่ยง 5 คน จากการคัดเลือกแบบเฉพาะเจาะจง ใช้วิธีการเก็บรวบรวมข้อมูลด้วยการสำรวจบริบทชุมชน การสัมภาษณ์แบบเจาะลึก และการอบรมเชิงปฏิบัติการด้วยกระบวนการมีส่วนร่วมแบบสร้างสรรค์ (A-I-C)
ผลการวิจัยพบว่า
1. ความรู้เรื่องการย้อมผ้าและทอผ้าของบ้านแม่คองซ้ายเป็นความรู้แบบฝังลึกที่มีการถ่ายทอดความรู้จากแม่สู่ลูกสาว ในอดีตเคยมีการย้อมสีฝ้ายธรรมชาติจากพืชที่หาได้ในชุมชนโดยใช้พันธุ์ไม้ที่หาได้รอบชุมชน แต่ปัจจุบันนิยมใช้ฝ้ายย้อมเคมีที่ซื้อมาเพื่อทอเป็นย่ามและเครื่องแต่งกายไว้ใช้เองและจำหน่าย เนื่องจากสะดวกกว่า
2. จากแนวทางการจัดการความรู้ 5 ขั้นตอนของ Marquart เกิดการสร้างความรู้ใหม่ ได้แก่ วิธีการทำความสะอาดเส้นฝ้าย การเพิ่มคุณภาพของสีย้อม และการใช้วัสดุใหม่ในการย้อมสี และการค้นหาอัตลักษณ์ของชุมชนบ้านแม่คองซ้ายเพื่อมาพัฒนาเป็นลวดลายผ้าทอ และพัฒนาโลโก้และเรื่องเล่าเพื่อสร้างคุณค่าและมูลค่าเพิ่มให้กับผลิตภัณฑ์และชุมชน และการจัดทำคู่มือเพื่อบันทึกภูมิปัญญาการย้อมผ้าและการทอผ้าของบ้านแม่คองซ้าย เพื่อการอนุรักษ์และเผยแพร่ต่อไป
3. ผลิตภัณฑ์ใหม่ที่พัฒนาขึ้น ได้แก่ ย่ามและเสื้อผ้าทอจากสีย้อมธรรมชาติที่มีลวดลายของแม่คองซ้าย ได้แก่ ลายปลา ลายใบขนุน ลายคลื่นน้ำ ลายไม้กางเขนและลายดอกเสี้ยว
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เพื่อให้เป็นไปตามกฎหมายลิขสิทธิ์ ผู้นิพนธ์ทุกท่านต้องลงลายมือชื่อในแบบฟอร์มใบมอบลิขสิทธิ์บทความ ให้แก่วารสารฯ พร้อมกับบทความต้นฉบับที่ได้แก้ไขครั้งสุดท้าย นอกจากนี้ ผู้นิพนธ์ทุกท่านต้องยืนยันว่าบทความ ต้นฉบับที่ส่งมาตีพิมพ์นั้น ได้ส่งมาตีพิมพ์เฉพาะในวารสาร วิชาการธรรม ทรรศน์ เพียงแห่งเดียวเท่านั้น หากมีการใช้ ภาพหรือตารางของผู้นิพนธ์อื่นที่ปรากฏในสิ่งตีพิมพ์อื่นมาแล้ว ผู้นิพนธ์ต้องขออนุญาตเจ้าของลิขสิทธิ์ก่อน พร้อมทั้ง แสดงหนังสือที่ได้รับการยินยอมต่อบรรณาธิการ ก่อนที่บทความจะได้รับการตีพิมพ์เอกสารอ้างอิง
การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย สำนักงานแม่ฮ่องสอน. (2562). ผ้าทอกะเหรี่ยง. เข้าถึงได้จาก https://www.facebook.com/TATHGN/photos/a.2074834202635547/2074834325968868/?type=3
กิตติกาญจน์ กาญจนะคูหะ และคณะ. (2563). การจัดการความรู้เพื่อพัฒนาธุรกิจกลุ่มตัดเย็บผ้าในชุมชนร่วมใจรักพัฒนา ซอยประชาร่วมใจ 66 แขวงทรายกองดินใต้ เขตคลองสามวา กรุงเทพมหานคร. วารสารวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย, 15(54), 1-12.
เกศศิริ วงศ์สองชั้น และคณะ. (2560). การปรับตัวทางวัฒนธรรมในโลกสมัยใหม่ของชาวกะเหรี่ยง หมู่บ้านกะเหรี่ยงน้ำตก ตำบลคลองลานพัฒนา อำเภอคลองลาน จังหวัดกำแพงเพชร. รายงานสืบเนื่องจากการประชุมวิชาการระดับชาติ ครั้งที่ 4 สถาบันวิจัย มหาวิทยาลัยราชภัฏกำแพงเพชร, 22 ธันวาคม 2560, (หน้า 43-58). กำแพงเพชร: มหาวิทยาลัยราชภัฏกำแพงเพชร.
จิราพัทธ์ แก้วศรีทอง. (2563). การจัดการและพัฒนาองค์ความรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นเพื่อเชื่อมโยงสู่วิสาหกิจชุมชนในจังหวัดแพร่: กรณีการทำผ้าหม้อห้อมของชาวไทยพวน. วารสารพัฒนาสังคม, 22(1), 69-81.
ชุติมันต์ สะสอง. (2565). การจัดการองค์ความรู้เกี่ยวกับเครื่องแต่งกายในวิถีชีวิตกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยง จังหวัดแม่ฮ่องสอน. วารสารวิชาการธรรมทรรศน์, 22(2), 45-55.
ดวงรักษ์ จันแตง. (2566). การจัดการความรู้การทอผ้าซิ่นน้ำอ่าง จังหวัดอุตรดิตถ์ โดยการมีส่วนร่วมของชุมชนเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน. วารสารศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น, 15(1), 209-226.
ธิดารัตน์ แผลงไพรี และคณะ. (2565). ภูมิปัญญาท้องถิ่น คุณค่าที่สังคมละเลย. วารสารการบริหารนิติบุคคลและนวัตกรรมท้องถิ่น, 8(8), 387-397.
ปรียานุช อุทัยรัศมี, พรนภาพ หอมสินธุ์ และรุ่งรัตน์ ศรีสุริยเวศน์. (2563). ผลของกระบวนการระดมพลังสร้างสรรค์ชุมชนต่อทัศนคติและความตั้งใจในการไม่สูบบุหรี่ของวัยรุ่นชายในสถานสงเคราะห์. วารสารพยาบาลศาสตร์และสุขภาพ, 43(1), 10-18.
พรต เสตสุวรรณ และคณะ. (2563). รูปแบบการจัดการความรู้ภูมิปัญญาชาวบ้านด้านหัตถกรรมผ้าฝ้ายทอมือของชาวลัวะในภาคเหนือของประเทศไทย. วารสารนวัตกรรมและการจัดการ, 5(1), 41-58.
พระครูปลัดสุวัฒนพุทธิคุณ (สุเทพ ดีเยี่ยม). (2565). การจัดการความรู้บนฐานชุมชนในการยกระดับคุณภาพชีวิตให้ดีขึ้น. วารสารวิทยาลัยสงฆ์นครลำปาง, 11(1), 214-230.
พระอธิการทวีศักดิ์ กิตฺติญาโณ (วรกิจเจริญวงค์). (2561). การเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตของชุมชนกะเหรี่ยงบ้านพระบาทห้วยต้ม ตำบลนาทราย อำเภอลี้ จังหวัดลำพูน. วารสารปัญญา, 25(1), 51-63.
พิเชษฎ์ จุลรอด และภาณุ ปัณฑุกำพล. (2565). กระบวนการผลิตและการจัดการความรู้ของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนผลิตภัณฑ์ร่มบ่อสร้าง อำเภอสันกำแพง จังหวัดเชียงใหม่. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์, 28(2), 16-30.
ยศ สันตสมบัติ. (2559). มนุษย์กับวัฒนธรรม. (พิมพ์ครั้งที่ 4 แก้ไขเพิ่มเติม). กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
ศากุล ช่างไม้. (2555). การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ. วารสารมหาวิทยาลัยคริสเตียน, 18(1), 42-53.
สำนักงานบริหารและพัฒนาองค์ความรู้. (2560). งานปักลูกเดือย ภูมิปัญญาบนผ้าทอกะเหรี่ยง. เข้าถึงได้จาก http://www.okmd.or.th/upload/pdf/2560/KC/Embroidery.pdf
อารดา พลอาษา. (2560). การทอผ้าไหมหางกระรอกคู่ตีนแดง อำเภอนาโพธิ์และอำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์. (รายงานการวิจัย). กรุงเทพฯ: กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม.
Marquart, M. J. (1996). Building the Learning Organization: A Systems Approach to Quantum Improvement and Global Success. New York: McGraw-Hill.
Nonaka, I. and Takeuchi, H. (1995). The Knowledge-creating Company: How Japanese Companies Create the Dynamics of Innovation. New York: Oxford University Press.
