บทบาทหน้าที่ของนิทาน ตำนานและเรื่องเล่าชาวไทลื้อบ้านนายางใต้ เมืองน้ำบาก แขวงหลวงพระบาง

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาบทบาทหน้าที่ของนิทาน ตำนานและเรื่องเล่าของชาวไทลื้อบ้านนายางใต้ เมืองน้ำบาก แขวงหลวงพระบาง สปป.ลาว เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยศึกษาจากข้อมูลจากนิทาน 9 เรื่อง ตำนาน 7 เรื่อง และเรื่องเล่า 14 เรื่อง รวม 30 เรื่องที่ได้จากการลงพื้นที่เก็บรวบรวมข้อมูลโดยการสัมภาษณ์และจากเอกสารที่มีการบันทึกไว้ นำข้อมูลมาแปลเป็นภาษาไทยแล้วศึกษาวิเคราะห์ตามกรอบแนวคิดบทบาทหน้าที่ของนิทานที่ได้ประยุกต์ใช้แนวคิดบทบาทหน้าที่ของนิทาน และแนวคิดบทบาทหน้าที่ของคติชนวิทยา
ผลการวิจัยพบว่า นิทาน ตำนานและเรื่องเล่าของชาวไทลื้อบ้านนายางใต้มีบทบาทหน้าที่ 4 ด้าน ได้แก่ 1) บทบาทหน้าที่ด้านให้ความบันเทิงและเป็นทางออกให้กับความคับข้องใจ โดยจะพบในนิทานมากที่สุด เพราะนิทานที่มุ่งเน้นให้ความสนุกสนาน 2) บทบาทหน้าที่ด้านให้การศึกษาและสั่งสอน จะพบในเรื่องเล่ามากที่สุด เพราะต้องการเล่าเพื่อให้ผู้ฟังรู้เรื่องราวเกี่ยวกับคติความเชื่อ ขนบธรรมเนียมประเพณีของไทลื้อ ที่เกี่ยวข้องกับพุทธศาสนาและตำนานบ้านเมืองเกี่ยวกับชุมชนตนเอง 3) บทบาทหน้าที่ด้านรักษามาตรฐานทางพฤติกรรมที่เป็นแบบแผนของสังคม จะพบในเรื่องเล่ามากที่สุด ทั้งเรื่องเล่าเกี่ยวกับการทำบุญและเรื่องเล่าเกี่ยวกับวิถีชีวิตซึ่งแสดงให้เห็นถึงขนบธรรมเนียมอันเป็นบรรทัดฐานทางสังคมที่ช่วยรักษาและประพฤติถูกต้องตามจารีตแบบแผนของชุมชนอย่างชัดเจน และ 4) บทบาทหน้าที่ด้านอธิบายที่มาและเหตุผลในการทำพิธีกรรม จะพบมากทั้งจากตำนานที่เป็นที่มาของประวัติหมู่บ้านและชื่อบ้าน และเรื่องเล่าที่มาของการบุญตามฮีตคองที่อธิบายเหตุผลตามคติความเชื่อของชุมชนไว้และที่มาของการเจ็บป่วยที่เชื่อว่าเกิดจากภูตผีวิญญาณหรือสิ่งเหนือธรรมชาติเป็นผู้บันดาลให้เกิด