การสร้างความหมายทางวัฒนธรรมผ่านวรรณกรรมท้องถิ่น: กรณีศึกษา วรรณกรรมเรื่องซายฟองและเรื่องพื้นเวียง ฉบับปริวรรตจากคัมภีร์ใบลาน วัดศรีชมชื่น บ้านคกเลาใต้ ตำบลบุฮม อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) สำรวจ จำแนกหมวดหมู่ ของวรรณกรรมในคัมภีร์ใบลาน 2) คัดเลือกวรรณกรรมท้องถิ่นที่มีความเกี่ยวข้องกับชุมชน มาปริวรรตจากโบราณให้เป็นอักษรไทยในปัจจุบัน และ 3) หาความหมายทางวัฒนธรรมของคนอีสานผ่านวรรณกรรมท้องถิ่นที่ได้จากการปริวรรต เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ การนำเสนอข้อมูลวิจัยรูปแบบพรรณนาวิเคราะห์ (Descriptive Analysis) โดยใช้แนวคิดทฤษฎีแพร่กระจาย (Diffusionism) เพื่อค้นหาความหมายทางวัฒนธรรม 
ผลการวิจัยพบว่า
1. สำรวจพบวรรณกรรม ทั้งหมด 110 เรื่อง มีคัมภีร์ใบลานทั้งหมด 477 ผูก ภาษาที่ใช้บันทึกในคัมภีร์ใบลาน พบว่ามี อักษรธรรมอีสาน อักษรบาลี อักษรไทยน้อย และอักษรไทยปัจจุบัน
2. การคัดเลือกวรรณกรรมนำมาปริวรรต จำนวน 2 เรื่อง คือ ซายฟองและเรื่องพื้นเวียง โดยวรรณกรรมทั้ง 2 ได้มีการบันทึกว่าถูกจารขึ้นเมื่อปี จ.ศ. 1243 เพื่อถวายให้กับวัดศรีชมชื่น อันเป็นหลักฐานแสดงความมีตัวตนของคนในชุมชนและความเกี่ยวข้องระหว่างวัดกับชุมชนมาตั้งแต่ครั้งโบราณ
3. การค้นหาความหมายทางวัฒนธรรม จากการปริวรรตวรรณกรรมเรื่องซายฟองและเรื่องพื้นเวียง ปรากฏร่องรอยแนวคิดที่สามารถถอดความหมายทางวัฒนธรรมได้ มี 3 ประเด็น คือ 1) ความหมายทางวัฒนธรรมแสดงอัตลักษณ์และชาติพันธุ์ 2) ความหมายทางวัฒนธรรมเชิงพื้นที่ 3) ความหมายทางวัฒนธรรมระหว่างพุทธและผี ข้อมูลในคัมภีร์ใบลาน เมื่อนำมาอภิปรายผลสามารถบอกเล่าวิถีชีวิต สภาพเศรษฐกิจ แนวคิดของสังคมผู้คนในสมัยนั้น นับได้ว่าเป็นเอกสารโบราณที่ทรงคุณค่า ควรแก่การศึกษาและอนุรักษ์ไว้เป็นอย่างยิ่ง