การพัฒนาลวดลายเอกลักษณ์ผ้าทอลื้อขะจ๋า ชุมชนบ้านแม่ลอยหลวง ตำบลศรีดอนไชย อำเภอเทิง จังหวัดเชียงราย

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาลวดลายเอกลักษณ์ผ้าทอลื้อขะจ๋า ชุมชนบ้านแม่ลอยหลวง ตำบลศรีดอนไชย อำเภอเทิง จังหวัดเชียงราย เก็บข้อมูลจากสมาชิกกลุ่มทอผ้า ผู้นำชุมชน ผู้เชี่ยวชาญด้านผ้าทอ และผู้แทนหน่วยงานภาครัฐและเอกชนที่เกี่ยวข้องจำนวน 30 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยได้แก่ แบบสัมภาษณ์เชิงลึก แนวการสนทนากลุ่ม แบบสังเกต และแบบประเมินลวดลายเอกลักษณ์และผ้าทอต้นแบบ ทำการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณ โดยการหาค่าความถี่ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และค่าเฉลี่ย ทำการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ โดยการสรุปประเด็นสำคัญการวิเคราะห์เชิงเนื้อหาและการจัดหมวดหมู่ข้อมูล
ผลการวิจัยพบว่า ชุมชนแม่ลอยหลวง หรือชุมชนลื้อขะจ๋า ที่เป็นคำเรียกขานตนเองของคนในชุมชนที่มีการผสมผสานทางวัฒนธรรมระหว่างชาติพันธุ์ไทยยวนและชาติพันธุ์ไทลื้อที่มีวิถีชีวิตผูกพันกับผ้าฝ้ายทั้งด้านเครื่องนุ่งห่ม ความเชื่อ ประเพณีและพิธีกรรม คนในชุมชนมีทักษะและภูมิปัญญาในการทอผ้าฝ้ายที่มีลวดลายเอกลักษณ์เฉพาะของชุมชนนี้มาอย่างยาวนาน การพัฒนาลวดลายที่แสดงให้เห็นถึงเอกลักษณ์ของผ้าทอในชุมชนนี้โดยได้นำหลักการมีส่วนร่วมมาใช้ในการเก็บข้อมูลร่วมกับชุมชนทำให้ได้ตกลงร่วมกันในการนำดอกฝ้ายมาพัฒนาเป็นลวดลายเอกลักษณ์ตามแนวคิดวิถีวัฒนธรรมฝ้าย นอกจากนั้นยังพบว่าปัญหาสำคัญในการทอผ้าของสมาชิกกลุ่มได้แก่ปัญหาด้านสายตาเพราะสมาชิกทั้งหมดอยู่ในวัยผู้สูงอายุ จึงมีการพัฒนาเทคนิคการทอแบบยกเขาแทนการใช้เทคนิคการจก เพื่อง่ายต่อการทอของสมาชิกกลุ่มทอผ้าที่เป็นผู้สูงอายุ สำหรับการประเมินลวดลายเอกลักษณ์ที่พัฒนาขึ้นและคุณภาพผ้าทอต้นแบบโดยผู้เชี่ยวชาญด้านผ้าทอ พบว่าโดยรวมอยู่ในระดับมากที่สุด