Development of models for prevention and control of liver fluke disease and Cholangiocarcinoma by the District Health Board in collaboration with local administrative organizations of Prang Ku District Sisaket Province.
Keywords:
Model, Liver Fluke, Local Administrative Organization, Subdistrict Health CharterAbstract
This research and development study aims to integrate identified factors into the implementation of prevention and control measures for Opisthorchis viverrini (liver fluke) infection and cholangiocarcinoma in Prang Ku District, Sisaket Province. The study identifies four key factors: self-efficacy, attitudes toward liver fluke infection, perceived benefits of prevention and control, and coverage of stool examination for liver fluke eggs among individuals aged 15 years and older. These factors collectively explain 42.6% of the variance in prevention and control behaviors for liver fluke infection and cholangiocarcinoma among the population of Prang Ku District (R² = 0.426, R²_adj = 0.420, SE_est = 1.853, F = 71.538, p < 0.001), with statistical significance at the 0.05 level. The findings serve as input data for developing a district-level prevention and control model, particularly in areas facing implementation challenges that contribute to persistent disease outbreaks. The researcher developed the model in collaboration with the District Quality of Life Development Committee and local administrative organizations, using a prototype subdistrict in Prang Ku District, Sisaket Province. The model development involved 103 stakeholders and 90 community members from Ku Sub-district, following Kemmis and McTaggart's (1968) Action Research process, which consists of two iterative cycles, each comprising four stages: planning, action, observation, and reflection. Data collection and research activities took place between May 2024 and February 2025, with data analyzed through categorization, content analysis, and paired t-test comparisons of pre- and post-intervention mean scores.
The research results found that knowledge, attitude, social norms, social support, the promotion of the use of the sub-district health charter, and participation in the development, use and control of the sub-district health charter after the experiment were significantly higher than before the experiment at a statistical significance level of 0.05.
References
กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. (2561). แผนยุทธศาสตร์ทศวรรษกำจัดปัญหาพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ปี 2559-2568. การประชุมเชิงปฏิบัติการเพื่อกำหนดทิศทางและประเด็นการวิจัยที่สอดคล้องกับยุทธศาสตร์กำจัดพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี, 24-26 กรกฎาคม 2561, โรงแรมพลูแมน ขอนแก่น ราชาออคิด, ขอนแก่น.
อภิชาต ภัทรธรรม. (2557). ชนเผ่ากูย (Kui) กวย (Kuoy) หรือส่วย (Suay). วารสารการจัดการป่าไม้, 7(14), 54-63. 10. อาภาพร เผ่าวัฒนา, สุรินธร กลัมพากร, สุนีย์ ละกำปั่น และ ขวัญใจ อำนาจสัตย์ซื่อ. การสร้างเสริมสุขภาพและป้องกันโรคในชุมชน: การประยุกต์แนวคิดและทฤษฎีสู่การปฏิบัติ. ขอนแก่น: หจก.โรงพิมพ์คลังนานา วิทยา; 2554
ณัฏฐวุฒิ แก้วพิทูลย์ และ สรญา แก้วพิทูลย์. (2559). พยาธิใบไม้ตับในประเทศไทย. วารสารวิชาการมหาวิทยาลัยอุบลราชธานี, 12(1), 49-63.
Zuckerman, A.J. (1995). IARC Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans. Journal of Clinical Pathology, 48(7), 691.
World Health Organization. Ending the neglect to attain the Sustainable Development Goals: a road map for neglected tropical diseases 2021–2030 (draft), 2020. Available at https://www.who.int/neglected_diseases/Revised-Draft-NTD-Roadmap-23Apr2020.pdf?ua=1 [accessed May 21, 2020].
วันชัย เหล่าเสถียรกิจ, ศศิธร เจริญประเสริฐ, กันยารัตน์ เหล่าเสถียรกิจ, พุทธิไกร ประมวล และ ศักรินทร์ บุญประสงค์. (2562). ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการบริโภคปลาดิบ-สุกๆ ดิบๆ ของประชาชนจังหวัดศรีสะเกษ ปี 2559. วารสารวิชาการสาธารณสุข, 28 (6), 974-985.
สะอาด ศิริมงคล,สุคนธ์ทิพย์ บัวแดง(2023).การพัฒนารูปแบบกระบวนการขับเคลื่อนธรรมนูญสุขภาพเฉพาะพื้นที่ ในประเด็นการป้องกัน และควบคุมโรคไวรัสโคโรนา 2019 ในพื้นที่ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านศรีอุดม . วารสารวิจัยและพัฒนาสุขภาพศรีสะเกษ, 2(1), 39–51
กลุ่มงานควบคุมโรคติดต่อ สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดศรีสะเกษ. (2562). รายงานสรุปผลการดำเนินงานโรคพยาธิใบไม้ตับจังหวัดศรีสะเกษ ประจำปีงบประมาณ 2559. การประชุมคณะกรรมการประสานงานสาธารณสุขระดับจังหวัด (คปสจ.) สำนักงานสาธารณสุข จังหวัดศรีสะเกษ. ศรีสะเกษ: สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดศรีสะเกษ.
เกษร แถวโนนงิ้ว, ไพบูลย์ สิทธิถาวร, ศศิธร ตั้งสวัสดิ์, เสรี สิงห์ทอง, นิตยา ชุดไธสง และ วราลักษณ์ ตังคณะกุล. (2559). อุบัติการณ์และการติดเชื้อซ้ำโรคพยาธิใบไม้ตับในชุมชนของภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน ประเทศไทย. วารสารวิชาการสาธารณสุข, 25(3), 370-379.
วัชรินทร์ พันแก่นและสุคนธ์ทิพย์ อรุณกมลพัฒน์ (2567).การพัฒนารูปแบบการป้องกันและควบคุมอุบัติเหตุทางถนนโดยใช้กลไกคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอำเภอ อำเภอกันรารมย์ จังหวัดศรีสะเกษ.วารสารวิจัยและพัฒนาสุขภาพศรีสะเกษ, 3(3), p. 104–118.
ปริวัฒน์ กอสุระ, นพรัตน์ ส่งเสริม, ภัทรภร เจริญบุตร และ พุทธิไกร ประมวล. (2563). พฤติกรรมเสี่ยงและพฤติกรรมการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับ: การประเมินสถานการณ์ตามบริบทชุมชนของคนไทยเชื้อสายเขมรในจังหวัดศรีสะเกษ. วารสารวิจัยสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี, 9(1), 133-141.
ฉัตรลดา ดีพร้อม และ นิวัฒน์ วงศ์ใหญ่. (2561). การพัฒนาพฤติกรรมสุขภาพเพื่อการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับของผู้ที่ตรวจพบไข่พยาธิใบไม้ตับ ตำบลธงธานี อำเภอธวัชบุรี จังหวัดร้อยเอ็ด. มหาวิทยาลัยราชภัฏร้อยเอ็ดราชาวดีสาร วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สุรินทร์, 8(1), 13-26.
กรัณฑรัตน์ บุญช่วยธนาสิทธิ์ และคณะ. (2557). การพัฒนารูปแบบการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับ. พิมพ์ครั้ง ที่ 1. กรุงเทพมหานคร: มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.
ฉัตรชัย คำดอกรับ และ เกรียงศักดิ์ เวทีวุฒาจารย์. (2561). ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับในประชาชนอายุ 40 ปีขึ้นไป อำเภอชุมแพ จังหวัดขอนแก่น. วารสารโรงพยาบาลสกลนคร, 21(3), 75-83.
วรกร วิชัยโย. (2563). ปัจจัยที่ส่งผลต่อโรคพยาธิใบไม้ตับของประชาชน อำเภอคำม่วงจังหวัดกาฬสินธ์ุ. วารสารวิจัยและพัฒนาระบบสุขภาพ, 13(1), 105-114.
สุคนธ์ทิพย์ นรสาร.(2564).การพัฒนารูปแบบการป้องกันและควบคุมโรคหนอนพยาธิในผู้สูงอายุที่มีภาวะพึงพิง จังหวัดศรีสะเกษ.วิทยานิพนธ์ปรัชญาดุษฏีบัณฑิต มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.
ปรีชา ปิยะพันธ์.(2565).การพัฒนารูปแบบการป้องกันและควบคุมโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีโดยใช้กลไกคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิต อำเภออุทุมพรพิสัย จังหวัดศรีสะเกษ.วารสารควบคุมโรคติดต่อเขตสุขภาพที่ 10 จังหวัดอุบลราชธานี. 21(1),52-68.
วีระพล วิเศษสังข์, รติกร ชาติชนะยืนยงและชูศักดิ์ นิธิเกตุกุล. (2560). โปรแกรมการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมโดยแกนนำสุขภาพประจำครอบครัวต่อการลดการเกิดโรคพยาธิใบไม้ตับในกลุ่มวัยแรงงานตำบลขะยูง อำเภออุทุมพรพิสัย จังหวัดศรีสะเกษ. วารสารสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 7 จังหวัดขอน

