การพัฒนารูปแบบการป้องกันและควบคุมโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี โดยคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอำเภอร่วมกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ของอำเภอปรางค์กู่ จังหวัดศรีสะเกษ
คำสำคัญ:
รูปแบบ, พยาธิใบไม้ตับ, องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น, ธรรมนูญสุขภาพตำบลบทคัดย่อ
การวิจัยและพัฒนานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อนำปัจจัยที่ค้นพบการดำเนินงานป้องกันและควบคุมการระบาดของโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีในเขตอำเภอปรางค์กู่ จังหวัดศรีสะเกษซึ่งมีทั้งหมด 4 ปัจจัย ได้แก่ การรับรู้ความสามารถแห่งตน ทัศนคติเกี่ยวกับโรคพยาธิใบไม้ตับ การรับรู้ประโยชน์ในการป้องกันและควบคุมโรค และความครอบคลุมในการตรวจคัดกรองไข่พยาธิใบไม้ตับในกลุ่มประชาชนอายุ 15 ปีขึ้นไป โดยสามารถร่วมกันอธิบายความผันแปรของปัจจัยที่ส่งผลต่อพฤติกรรมการป้องกันและควบคุมโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ของประชาชนอำเภอปรางค์กู่ จังหวัดศรีสะเกษ ได้ร้อยละ42.6 ( R2=0.426, R2adj=0.420, SEest=1.853, F=71.538, p < 0.001) อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 และนำมาเป็นข้อมูลนำเข้าเพื่อพัฒนารูปแบบการป้องกันและควบคุมโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีในภาพของอำภอซึ่งยังมีพื้นที่ที่ดำเนินการยากส่งผลให้เกิดการระบาดอย่างต่อเนื่อง โดยผู้วิจัยได้พัฒนารูปแบบร่วมกับคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอำเภอและองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในพื้นที่ต้นแบบ 1 ตำบล ของอำเภอปรางค์กู่ จังหวัดศรีสะเกษ กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการพัฒนารูปแบบประกอบด้วยผู้มีส่วนได้ส่วนเสียรวม 103 คนและประชาชนในตำบลกู่ จำนวน 90 คน โดยใช้กระบวนการของ Kemmis และMc taggart (1968) จำนวน 2 วงรอบ โดยแต่ละวงรอบประกอบด้วย ขั้นตอน 4 ขั้นตอน ดังนี้คือ การวางแผน การปฏิบัติ การสังเกต และการสะท้อนผล เก็บรวบรวมข้อมูลและดำเนินการวิจัย ระหว่าง พฤษภาคม 2567 – กุมภาพันธ์ 2568 วิเคราะห์ข้อมูลโดยการรวบรวม จัดหมวดหมู่ วิเคราะห์เนื้อหา และเปรียบเทียบผลต่างค่าเฉลี่ยของคะแนนก่อนและหลังการพัฒนาโดยใช้สถิติ paired t-test
ผลการวิจัยพบว่า ความรู้ วัดทัศนคติ บรรทัดฐานทางสังคม การสนับสนุนทางสังคม การขับเคลื่อนการใช้เครื่องธรรมนูญสุขภาพตำบล การมีส่วนร่วมในการพัฒนา ใช้และควบคุมกำกับธรรมนูญสุขภาพตำบล หลังการทดลองสูงกว่าก่อนการทดลองอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ 0.05
เอกสารอ้างอิง
กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. (2561). แผนยุทธศาสตร์ทศวรรษกำจัดปัญหาพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ปี 2559-2568. การประชุมเชิงปฏิบัติการเพื่อกำหนดทิศทางและประเด็นการวิจัยที่สอดคล้องกับยุทธศาสตร์กำจัดพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี, 24-26 กรกฎาคม 2561, โรงแรมพลูแมน ขอนแก่น ราชาออคิด, ขอนแก่น.
อภิชาต ภัทรธรรม. (2557). ชนเผ่ากูย (Kui) กวย (Kuoy) หรือส่วย (Suay). วารสารการจัดการป่าไม้, 7(14), 54-63. 10. อาภาพร เผ่าวัฒนา, สุรินธร กลัมพากร, สุนีย์ ละกำปั่น และ ขวัญใจ อำนาจสัตย์ซื่อ. การสร้างเสริมสุขภาพและป้องกันโรคในชุมชน: การประยุกต์แนวคิดและทฤษฎีสู่การปฏิบัติ. ขอนแก่น: หจก.โรงพิมพ์คลังนานา วิทยา; 2554
ณัฏฐวุฒิ แก้วพิทูลย์ และ สรญา แก้วพิทูลย์. (2559). พยาธิใบไม้ตับในประเทศไทย. วารสารวิชาการมหาวิทยาลัยอุบลราชธานี, 12(1), 49-63.
Zuckerman, A.J. (1995). IARC Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans. Journal of Clinical Pathology, 48(7), 691.
World Health Organization. Ending the neglect to attain the Sustainable Development Goals: a road map for neglected tropical diseases 2021–2030 (draft), 2020. Available at https://www.who.int/neglected_diseases/Revised-Draft-NTD-Roadmap-23Apr2020.pdf?ua=1 [accessed May 21, 2020].
วันชัย เหล่าเสถียรกิจ, ศศิธร เจริญประเสริฐ, กันยารัตน์ เหล่าเสถียรกิจ, พุทธิไกร ประมวล และ ศักรินทร์ บุญประสงค์. (2562). ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการบริโภคปลาดิบ-สุกๆ ดิบๆ ของประชาชนจังหวัดศรีสะเกษ ปี 2559. วารสารวิชาการสาธารณสุข, 28 (6), 974-985.
สะอาด ศิริมงคล,สุคนธ์ทิพย์ บัวแดง(2023).การพัฒนารูปแบบกระบวนการขับเคลื่อนธรรมนูญสุขภาพเฉพาะพื้นที่ ในประเด็นการป้องกัน และควบคุมโรคไวรัสโคโรนา 2019 ในพื้นที่ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านศรีอุดม . วารสารวิจัยและพัฒนาสุขภาพศรีสะเกษ, 2(1), 39–51
กลุ่มงานควบคุมโรคติดต่อ สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดศรีสะเกษ. (2562). รายงานสรุปผลการดำเนินงานโรคพยาธิใบไม้ตับจังหวัดศรีสะเกษ ประจำปีงบประมาณ 2559. การประชุมคณะกรรมการประสานงานสาธารณสุขระดับจังหวัด (คปสจ.) สำนักงานสาธารณสุข จังหวัดศรีสะเกษ. ศรีสะเกษ: สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดศรีสะเกษ.
เกษร แถวโนนงิ้ว, ไพบูลย์ สิทธิถาวร, ศศิธร ตั้งสวัสดิ์, เสรี สิงห์ทอง, นิตยา ชุดไธสง และ วราลักษณ์ ตังคณะกุล. (2559). อุบัติการณ์และการติดเชื้อซ้ำโรคพยาธิใบไม้ตับในชุมชนของภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน ประเทศไทย. วารสารวิชาการสาธารณสุข, 25(3), 370-379.
วัชรินทร์ พันแก่นและสุคนธ์ทิพย์ อรุณกมลพัฒน์ (2567).การพัฒนารูปแบบการป้องกันและควบคุมอุบัติเหตุทางถนนโดยใช้กลไกคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอำเภอ อำเภอกันรารมย์ จังหวัดศรีสะเกษ.วารสารวิจัยและพัฒนาสุขภาพศรีสะเกษ, 3(3), p. 104–118.
ปริวัฒน์ กอสุระ, นพรัตน์ ส่งเสริม, ภัทรภร เจริญบุตร และ พุทธิไกร ประมวล. (2563). พฤติกรรมเสี่ยงและพฤติกรรมการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับ: การประเมินสถานการณ์ตามบริบทชุมชนของคนไทยเชื้อสายเขมรในจังหวัดศรีสะเกษ. วารสารวิจัยสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี, 9(1), 133-141.
ฉัตรลดา ดีพร้อม และ นิวัฒน์ วงศ์ใหญ่. (2561). การพัฒนาพฤติกรรมสุขภาพเพื่อการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับของผู้ที่ตรวจพบไข่พยาธิใบไม้ตับ ตำบลธงธานี อำเภอธวัชบุรี จังหวัดร้อยเอ็ด. มหาวิทยาลัยราชภัฏร้อยเอ็ดราชาวดีสาร วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สุรินทร์, 8(1), 13-26.
กรัณฑรัตน์ บุญช่วยธนาสิทธิ์ และคณะ. (2557). การพัฒนารูปแบบการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับ. พิมพ์ครั้ง ที่ 1. กรุงเทพมหานคร: มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.
ฉัตรชัย คำดอกรับ และ เกรียงศักดิ์ เวทีวุฒาจารย์. (2561). ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับในประชาชนอายุ 40 ปีขึ้นไป อำเภอชุมแพ จังหวัดขอนแก่น. วารสารโรงพยาบาลสกลนคร, 21(3), 75-83.
วรกร วิชัยโย. (2563). ปัจจัยที่ส่งผลต่อโรคพยาธิใบไม้ตับของประชาชน อำเภอคำม่วงจังหวัดกาฬสินธ์ุ. วารสารวิจัยและพัฒนาระบบสุขภาพ, 13(1), 105-114.
สุคนธ์ทิพย์ นรสาร.(2564).การพัฒนารูปแบบการป้องกันและควบคุมโรคหนอนพยาธิในผู้สูงอายุที่มีภาวะพึงพิง จังหวัดศรีสะเกษ.วิทยานิพนธ์ปรัชญาดุษฏีบัณฑิต มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.
ปรีชา ปิยะพันธ์.(2565).การพัฒนารูปแบบการป้องกันและควบคุมโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีโดยใช้กลไกคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิต อำเภออุทุมพรพิสัย จังหวัดศรีสะเกษ.วารสารควบคุมโรคติดต่อเขตสุขภาพที่ 10 จังหวัดอุบลราชธานี. 21(1),52-68.
วีระพล วิเศษสังข์, รติกร ชาติชนะยืนยงและชูศักดิ์ นิธิเกตุกุล. (2560). โปรแกรมการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมโดยแกนนำสุขภาพประจำครอบครัวต่อการลดการเกิดโรคพยาธิใบไม้ตับในกลุ่มวัยแรงงานตำบลขะยูง อำเภออุทุมพรพิสัย จังหวัดศรีสะเกษ. วารสารสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 7 จังหวัดขอน
