การดิ้นรนของสวนเกษตรในเมือง กรณีศึกษาชาวสวนฝั่งธนบุรี

บทคัดย่อ

บทความชิ้นนี้มุ่งหาคำตอบให้กับคำถามวิจัยหลักที่ว่า อะไรคือความคิดที่อยู่เบื้องหลังความพยายามดำรงรักษาพื้นที่เกษตรกรรมทำสวน และอะไรคือวิธีการ/การปรับตัวที่ชาวสวนในปัจจุบันนำมาใช้เพื่อคงความเป็นสวนทั้งในรูปแบบเก่าและรูปแบบใหม่ให้มีอยู่ในพื้นที่ธนบุรีผู้ศึกษาใช้แนวคิดนิเวศวิทยาการเมืองและเกษตรกรรมในเมืองเป็นกรอบในการศึกษา และใช้การทำงานภาคสนามทางมานุษยวิทยาเป็นเครื่องมือในการทำความเข้าใจการเปลี่ยนแปลงและปรับตัวของเกษตรกรในพื้นที่เขตภาษีเจริญ บางแค ตลิ่งชัน และทวีวัฒนา ผู้ศึกษาใช้เวลาในการทำงานภาคสนามและเรียบเรียงข้อมูลตั้งแต่เดือนพฤศจิกายน 2560 ถึงสิงหาคม 2561 ผลการศึกษาชี้ให้เห็นว่า ภาคการเกษตรในฝั่งธนบุรีเผชิญกับการเปลี่ยนแปลงที่มีผลต่อการลดลงของพื้นที่เกษตรกรรมและครัวเรือนเกษตรกรเรื่อยมา และเด่นชัดมากขึ้นในช่วงเวลาปัจจุบันที่ความเป็นเมืองเคลื่อนเข้าสู่พื้นที่ หากแต่ในท่ามกลางการหายไปของพื้นที่เกษตรกรรม ปรากฏมีเกษตรกรที่ยังคงพยายามทำให้แบบแผนการผลิตที่เป็นเอกลักษณ์ ของฝั่งธนบุรีดำรงอยู่ได้ ทั้งในรูปของการเปลี่ยนแปลงแบบแผนการผลิตให้สอดรับกับความเป็นเมืองและความต้องการของคนเมือง และการสร้างอ านาจต่อรองกับอำนาจรัฐ/หน่วยราชการต่าง ๆ ผ่านการรวมกลุ่มหรือการสร้างศูนย์การเรียนรู้ การปรับตัวในรูปของการเปลี่ยนจากเกษตรเคมีสู่เกษตรปลอดสารเคมี, การผลักดันให้เกิดการรวมกลุ่มเกษตรกรและศูนย์เรียนรู้ด้านการเกษตร, การแสวงหาความรู้ การวางแผนการผลิต และการตลาด, การใช้ประโยชน์จากพื้นที่เกษตรกรรมที่มีขนาดเล็กลง เกิดขึ้นจากความต้องการของเกษตรกรในการดำรงรักษาเกษตรกรรมทำสวน ที่สัมพันธ์กับความคิดที่อยู่เบื้องหลัง ไม่ว่าจะเป็นอาชีพพ่อแม่ต้องอนุรักษ์ไว้, ทำเป็นแค่สวน ให้เปลี่ยนไปทำอย่างอื่น ไม่มั่นใจ, การเป็นนายตัวเอง ได้ทำในสิ่งที่ชอบเป็นต้น ซึ่งนั่นชี้ให้เห็นการมีอยู่ของอำนาจกระทำการและการรู้จักใช้อำนาจที่มีอยู่ของเกษตรกรในการต่อสู้ต่อรองกับอำนาจที่เหนือกว่า(อำนาจรัฐ) หรือการกลายเป็นส่วนหนึ่งของเมืองที่พวกเขาไม่สามารถหลีกหนีได้