บทสะท้อนงานมานุษยวิทยาเพื่อสาธารณะกรณีคนไร้บ้าน
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความชิ้นนี้สนับสนุนกระแสหนึ่งในแวดวงมานุษยวิทยาต่างประเทศ ซึ่งเรียกร้องให้นักมานุษยวิทยาก้าวออกจากแวดวงทางวิชาการที่มุ่งเน้นการตีพิมพ์ผลงานที่อ่านกันเฉพาะในหมู่นักวิชาการ ไปสู่การแสดงบทบาทต่อสาธารณะในประเด็นทางสังคมที่องค์ความรู้ทางด้านมานุษยวิทยาสามารถสร้างประโยชน์ต่อสังคมและกลุ่มคนที่นักมานุษยวิทยาศึกษา เนื้อหาของบทความแบ่งเป็นสี่ส่วน ส่วนแรก จะทบทวนที่มาและข้อถกเถียงสำคัญเกี่ยวกับมานุษยวิทยาเพื่อสาธารณะ ในรอบ 20 ปี นับแต่ โรเบิร์ต โบรอฟสกี้ (Robert Borofsky) จุดกระแสมานุษยวิทยาเพื่อสาธารณะในปี 2000 (Borofsky, 2000) ส่วนที่สอง ผู้เขียนจะยกตัวอย่างงานมานุษยวิทยาเกี่ยวกับคนไร้บ้านในต่างประเทศที่เป็นแนวมานุษยวิทยาเพื่อสาธารณะในสองลักษณะ คือ หนึ่ง งานชาติพันธุ์วรรณาที่ช่วยลดทอนมายาคติเกี่ยวกับคนไร้บ้าน หรือเรียกว่าเป็นการให้การศึกษาต่อสาธารณะ สอง บทบาทของนักมานุษยวิทยาที่มีส่วนสนับสนุน (advocacy) คนไร้บ้านในด้านการปกป้องและการเข้าถึงสิทธิของคนไร้บ้าน ส่วนที่สาม ผู้เขียนจะสังเคราะห์และสะท้อน (reflect) ประสบการณ์ของผู้เขียนทั้งในฐานะที่เคยทำงานชาติพันธุ์วรรณาคนไร้บ้าน (บุญเลิศ, 2546) เพื่อเปลี่ยนแปลงทัศนะที่สังคมมีต่อคนไร้บ้าน และเคยร่วมเคลื่อนไหวเพื่อสร้างทางเลือกเชิงนโยบายที่เกี่ยวข้องกับคนไร้บ้าน ในช่วงปี พ.ศ. 2544-2546 ส่วนสุดท้าย ผู้เขียนจะชี้ให้เห็นประเด็นคำถามและบทบาทที่นักมานุษยวิทยาสามารถผลักดันเพื่อสานต่อการยกระดับคุณภาพชีวิตของคนไร้บ้าน
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ลิขสิทธิ์@ของวารสารมานุษยวิทยา
ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), กรุงเทพฯ, ประเทศไทย
ข้อมูลเพิ่มเติม:
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/
References
กรุงเทพธุรกิจ. (2544, 28 กรกฎาคม). พวกหนูจะอยู่ที่ไหน, (ภาพข่าวพร้อมคำบรรยาย). กรุงเทพธุรกิจ.
เขมชาติ ตนบุญ. 2562. ไม่รู้จักฉัน ไม่รู้จักเธอ : คนล่องหนในพื้นที่สาธารณะจังหวัด เชียงใหม่. นิติสังคมศาสตร์, 12(1): 80-106.
ฉลาดชาย รมิตานนท์. 2526. ประเพณีการทรงผีเจ้านาย และบทบาททางสังคม: กรณีศึกษาในจังหวัดเชียงใหม่. เชียงใหม่: ภาควิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
ไทยโพสต์. (2544, 23 กรกฎาคม). นักวิชาการต้านปิดสนามหลวง ชี้ละเมิดใช้พื้นที่ สาธารณะ. ไทยโพสต์.
นิธิ เอียวศรีวงศ์ (2546, 10-16 ตุลาคม). คนไร้บ้าน. มติชนสุดสัปดาห์.
บุญเลิศ วิเศษปรีชา. 2546ก. เปิดพรมแดน โลกของคนไร้บ้าน. วิทยานิพนธ์สังคมวิทยาและมานุษวิทยามหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
บุญเลิศ วิเศษปรีชา. 2546ข. โลกของคนไร้บ้าน (พิมพ์ครั้งที่ 1). กรุงเทพฯ: ศูนย์ มานุษยวิทยาสิรินธร.
บุญเลิศ วิเศษปรีชา. 2552. โลกของคนไร้บ้าน (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: ศูนย์ มานุษยวิทยาสิรินธร.
ประชาไท. (2562, 25 กุมภาพันธ์). 'ชุมชนคลองเตย' แจง 4 ประเด็นหลังการท่าเรือผุดโครงการพัฒนาพื้นที่เตรียมจัดถกใหญ่ 27 ก.พ.นี้. ประชาไท. สืบค้นจาก
ปิ่นแก้ว เหลืองอร่ามศรี. 2539. ภูมิปัญญานิเวศวิทยาชนพื้นเมือง: ศึกษากรณีชุมชนกะเหรี่ยงในป่าทุ่งใหญ่นเรศวร. กรุงเทพฯ: โครงการฟื้นฟูชีวิตและธรรมชาติ.
ปิ่นแก้ว เหลืองอร่ามศรี. 2541. วาทกรรมว่าด้วย “ชาวเขา”. สังคมศาสตร์, 11(1): 92-135.
ผู้จัดการรายวัน. (2544, 10 กรกฎาคม). ดีเดย์ 1 ส.ค. นอนสนามหลวงปรับ 500 บาท
พร้อมตรึงกำลังใช้มาตรการเด็ดขาดไล่ผีขนุน. ผู้จัดการรายวัน.
ผู้จัดการรายวัน. (2544, 23 กรกฎาคม). ‘ปิดสนามหลวง’ แก้ผิดจุด-ไม่เห็นหัวคนจน.
ผู้จัดการรายวัน.
มติชนรายวัน. (2544, 23 กรกฎาคม). ‘จุฬา-มธ.’ จวก กทม. ปิดสนามหลวง ไม่เหลียวแล
คนเร่ร่อน. มติชนรายวัน.
มติชนรายวัน. (2544, 28 มิถุนายน). เขตพระนครรับปราบผีขนุนไม่ได้ผล. มติชนรายวัน.
มติชนรายวัน. (2546, 7 ตุลาคม). “คนเร่ร่อน –จรจัด” ต้นหญ้าในป่าคอนกรีต ชำ แหละ
คนไร้บ้าน วิทยานิพนธ์ ชีวิต บุญเลิศ วิเศษปรีชา. มติชนรายวัน.
ยศ สันติสมบัติ. 2542. ความหลากหลายทางชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นเพื่อการ
พัฒนาอย่างยั่งยืน (รายงานผลการวิจัย). เชียงใหม่: มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
รณภูมิ สามัคคีคารมย์. 2560. นิยาม และมายาคติกับความเป็นจริงของคนไร้บ้าน ผ่านการสำรวจในพื้นที่กรุงเทพมหานคร. วารสารวิจัยสังคม, 40(2): 155-188.
รุสนี โซ๊ะสะอิ, 2556. แนวทางการประเมินที่อยู่อาศัยของคนไร้บ้าน: กรณีศึกษาศูนย์คนไร้บ้านตลิ่งชันและบางกอกน้อย. วิทยานิพนธ์สถาปัตยกรรมศาสตร มหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. ศศิกาญจน์ ศรีโสภณ. 2563. บ้าน ทางผ่าน คนไร้บ้าน. วารสารสถาปัตกรรม การ ออกแบบและการก่อสร้าง, 2(1): 25-35.
สรชา สุมเธมานิชย์. 2562. คนไร้บ้าน ตำรวจ คนแปลกหน้าของกันและกันในระบบ กฎหมาย. นิติสังคมศาสตร์, 12(1): 107-34.
อคิน รพีพัฒน์ และคณะ. 2525. รายงานการประเมินผลการปรับปรุงชุมชนแออัด ของการเคหะแห่งชาติระยะที่ 2-3 (รายงานการวิจัย).
กรุงเทพฯ: สถาบันไทยคดี ศึกษา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
อคิน รพีพัฒน์. 2537. ชีวิตและจุดจบของสลัมกรุงเทพฯ แห่งหนึ่ง (พิมพ์ครั้งที่ 3). กรุงเทพฯ: มูลนิธิภูมิปัญญา.
อนรรฆ พิทักษ์ธานิน, มนทกานต์ ฉิมมามี, รณภูมิ สามัคคีคารมย์, ธนานนท์ บัวทอง, ญานิกา อักษรนำ , และมธุรมาส ทาวรมย์. 2559. การสำรวจข้อมูลทางประชากรเชิงลึกของคนไร้บ้านในเขตกรุงเทพมหานครและพื้นที่เกี่ยวเนื่อง (รายงานการวิจัย). กรุงเทพฯ:สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.).
อัจฉรา รักยุติธรรม. 2559. คนไร้บ้าน: การเดินทางสู่ความโดดเดี่ยว. นนทบุรี: ภาพพิมพ์.
อานันท์ กาญจนพันธุ์, ฉลาดชาย รมิตานนท์, และสัณฐิตา กาญจนพันธุ์. (2536). ศักยภาพขององค์กรชาวบ้านในการจัดการป่าชุมชนในภาคเหนือ (รายงานการ วิจัย). กรุงเทพฯ: สถาบันชุมชนท้องถิ่นพัฒนา.
อานันท์ กาญจนพันธุ์. 2547. ระบบการเกษตรแบบไร่หมุนเวียน: สถานภาพและ ความเปลี่ยนแปลง (รายงานการวิจัย). เชียงใหม่:
มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
Anderson, N. 1923. The hobo: The sociology of the homeless man. Chicago : University of Chicago Press.
Bahr, H. M. 1968. Homelessness and disaffiliation. New York: Bureau of Applied Social Research, Columbia University.
Bangkok Post. (2003, July 12). No place like home. Bangkok Post.
Bangkok Post. (2001, July 28). Homeless protest against Sanam Luang closure plan. Bangkok Post.
Beck, S. 2009. Introduction: Public anthropology. Anthropology in Action, 16(3): 1-14.
Besteman, C. 2013. Three reflections on public anthropology. Anthropology Today, 29(6): 3-6.
Borofsky, R. 2000. Commentary: Public anthropology. Where to? What next?. Anthropology News, 41(5): 9-10.
Borofsky, R. 2010. Why a public anthropology?. Kaneohe, Hawaii: Center for a Public Anthropology, Hawaii Pacific University.
Borofsky, R., & De Lauri, A. 2019. Public anthropology in changing times. Public Anthropologist, 1(1), 3-19.
Bourgois, P. 2013. Forward. In G. M. Goldstein (Ed.). Laughter out of place : Race, class, violence, and sexuality in Rio shantytown. Berkeley: University of California.
Bourgois, P., & Schonberg, J. 2009. Righteous dopefiend (vol 21). (California series in public anthropology). Berkeley: University of California Press.
Dehavenon, A. 1994. Monitoring emergency shelter for homeless families
in New York city. Practicing Anthropology, 16(4), 12-16.
Dehavenon, A. L. 1995. Out in the cold: The social exclusion of New York city's homeless families in 1995. New York: Action Research Project on Hunger, Homelessness, and Family Health.
Dehavenon, A. L. (Ed.). 1996. There’s no place like home: Anthropological perspective on housing and homelessness in the United States. Santa Barbara: Praeger.
Foucault, M. 1979. Discipline and punish: The birth of the prison. New York : Vintage Books.
Glasser, I. 1988. More than bread: Ethnography of a soup kitchen. Tuscaloosa : University of Alabama Press.
Glasser, I., & Bridgman, R. 1999. Braving the street: The anthropology of homelessness (vol 1). New York: Berghahn Books.
Goldstein, D. M. 2013. Laughter out of place: Race, class, violence, and sexuality in a Rio shantytown. Berkeley: University of California Press.
Goode, J. G., & Maskovsky, J. (Eds.). 2001. New poverty studies: The ethnography of power, politics, and impoverished people in the United States. New York: New York University Press.
Gowan, T. 2010. Hobos, hustlers, and backsliders: Homeless in San Francisco. Minneapolis: University of Minnesota Press.
Herzfeld, M. 2016. Siege of the spirits: Community and polity in Bangkok. Chicago : University of Chicago.
Hopper, K., & Baxter, E. 1981. Private lives/public space: Homeless adults on the street of New York City. New York: Institute for social Welfare Research, Community services Society.
Hopper, K., & Hamberg, J. 1986. The making of the new homeless: from skid row to new poor, 1945–1984. In R. G. Bratt, C. Hartman, & A. Meyerson (Eds.), Critical perspectives on housing (pp. 12-40). Philadelphia: Temple University Press.
Jencks, C. 1995. The homeless. Cambridge: Harvard University Press.
Kozol, J. 2011. Rachel and her children: Homeless families in America. New York: Three River Press.
Liebow, E. 1993. Tell them who I am: The lives of homeless women. New York: Penguin Books.
Low, S. 2011. Claiming Space for an Engaged Anthropology: Spatial inequality and social exclusion. American Anthropologist, 113(3): 389-407.
Low, S. M., & Merry, S. E. 2010. Engaged anthropology: Diversity and dilemmas an introduction to supplement 2. Current anthropology, Lyon-Callo, V. 2000. Medicalizing homelessness: The production of self-blame and self-governing within homeless shelters. Medical Anthropology Quarterly, 14(3): 328-345.
Lyon-Callo, V. 2001. Homelessness, employment, and structural violence. Exploring constraints on collective mobilizations against systemic inequality. In J. Goode, & J. Maskovsky (Eds.), New poverty studies:
The ethnography of power, politics, and impoverished people in the United States. New York: New York University Press.
Lyon-Callo, V. 2004. Inequality, poverty, and neoliberal governance: Activist ethnography in the homeless sheltering industry. Peterborough: Broadview Press.
Lyon-Callo, V., & Hyatt, S. B. 2003. The neoliberal state and the depoliticization
of poverty: Activist anthropology and ethnography from below. Urban Anthropology and Studies of Cultural Systems and World Economic Development, 32(2): 175-204.
Markee, P. 2012. State of the homeless 2012. New York: Coalition for the Homeless.
McGranahan, C. 2006. Introduction: public anthropology. India Review, 5(3-4), 255-267.
Mitchell, D. 2003. The right to the city: Social justice and the fight for public space. New York: Guilford Press.
Nader, L. 1997. The phantom factor: Impact of the Cold War on anthropology.
In N. Chomsky, R. S. Lowen, R. Robin, & C. Simpson (Eds.), The Cold War and the university: Toward an intellectual history of the postwar years (pp. 107-146). New York: The New Press.
Redick, R. W., & Witkin, M. J. 1983. State and county mental hospitals, United States, 1979-80 and 1980-81. Mental health statistical note, (165): 1-39.
Rossi, P. H. 1991. Down and out in America: The origins of homelessness. Chicago: University of Chicago Press.
Rylko-Bauer, B., Singer, M., & Willigen, J. V. 2006. Reclaiming applied anthropology: Its past, present, and future. American Anthropologist, 108(1): 178-190.
Scheper-Hughes, N. 2003. Keeping an eye on the global traffic in human organs. The Lancet, 361(9369): 1645-1648.
Scheper-Hughes, N. 2009. The ethics of engaged ethnography: Applying a militant anthropology in organs-trafficking research. Anthropology News, 50(6): 13-14.
Singer, M. 2000. Why I am not a public anthropologist. Anthropology News, 4(6): 6-7.
Spradley, J. 1970. You owe yourself a drunk: An ethnography of urban nomads. New York: Harper & Row.
Susser, I. 2010. The anthropologist as social critic: Working toward a more engaged Anthropology. Current Anthropology, 51(S2): S227-S233.
Vine, D. 2011. “Public anthropology” in its second decade: Robert Borofsky's center for a public anthropology. American Anthropologist, 113(2): 336-339.
Wolch, J. R., & Dear, M. J. 1993. Malign neglect: Homelessness in an American city. San Francisco: Jossey-Bass.
Wright, T. 1997. Out of place: Homeless mobilizations, subcities, and contested Landscapes. New York: SUNY Press.