จารึกวัดปู่บัว คำแปลใหม่ การกำหนดอายุ บริบททางประวัติศาสตร์และตำนาน

บทคัดย่อ

จารึกวัดปู่บัว จารด้วยอักษรธรรมล้านนา แต่พบที่สุพรรณบุรี เหตุใดการใช้อักษรของภาคเหนือจึงมาปรากฏในภาคกลาง และเกี่ยวข้องกับช่วงเวลาใดในความสัมพันธ์ระหว่างอยุธยากับล้านนา แม้มีการเผยแพร่คำอ่านภาษาบาลีและการแปลศัพท์แล้ว แต่ยังไม่เคยมีการแปลเป็นบทภาษาไทยโดยสมบูรณ์ เพื่อคลี่คลายปัญหาดังกล่าว งานวิจัยนี้ จึงแปลคำอ่านบาลีเป็นบทภาษาไทย และปรับแก้วันทางจันทรคติของจารึกให้เป็นระบบพุทธศักราชไทยสากล เพื่อการตีความบริบททางประวัติศาสตร์ ผลวิจัยพบว่า จารึกนี้เป็นการประกาศบุญสถาปนาพระพุทธรูปไว้แก่เมืองโดยเจ้าเมืองสุพรรณบุรีกับภรรยาชาวลำพูน จึงมีแรงศรัทธาใช้อักษรธรรมล้านนาตามความเชื่อทางชาติพันธุ์ของตน แม้ว่าเชิงสถิติแล้ว ความเป็นไปได้ของวันเดือนปีสร้างจารึกตามปฏิทินไทยสากลมีจำนวนมากถึง 26 ศักราช แต่ที่เป็นไปได้มากที่สุดคือ วันอาทิตย์ที่ 21 เมษายน พ.ศ. 2089 ไทยสากล ซึ่งห่างจากเหตุการณ์พระชัยราชาธิราชเสด็จตีได้เมืองลำพูนราว 4 เดือน เป็นไปได้ว่า แม่นางชาวลำพูนผู้นี้ถูกจับเป็นเชลย และต่อมาได้เป็นภรรยาของเจ้าเมืองสุพรรณบุรี อนึ่ง ช่วงเวลานี้ อาจคู่ขนานไปกับตำนานขุนแผน ซึ่งสอดคล้องกันในเรื่องช่วงอายุของขุนแผน การสงครามกับล้านนา และการได้นางลาวทองหญิงแดนล้านนาเป็นภรรยา เหล่านี้อาจเป็นร่องรอยของข้อเท็จจริงที่เหลืออยู่ในนิทาน