การรับรู้ความเสี่ยงด้านสุขภาพของคนไร้บ้านในสถานการณ์โควิด-19 และความต้องการพื้นฐาน
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความวิจัยนี้นำเสนอความซับซ้อนของชีวิตและความต้องการคนไร้บ้านในสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 ระลอกแรก ตั้งแต่เดือนมีนาคม 2563 และศึกษาต่อเนื่องจนถึงเดือนสิงหาคม 2563 ผู้วิจัยผสานระเบียบวิธีการศึกษาสองวิธี คือ วิธีการศึกษาเชิงคุณภาพโดยการสังเกตการณ์อย่างมีส่วนร่วมและการศึกษาเชิงปริมาณผ่านการสำรวจ โดยใช้แนวคิดการรับรู้ความเสี่ยงด้านสุขภาพเป็นกรอบแนวคิดของการศึกษา ผลการศึกษามีสองประเด็น หนึ่ง คนไร้บ้านประเมินความเสี่ยงด้านสุขภาพจากโรคโควิด-19 ของตัวเองในระดับต่ำ อีกทั้งมีทัศนะว่า พวกเขามีภูมิต้านทานสูง และไม่ได้มีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่นที่ไม่ใช่คนไร้บ้านมากนัก จึงมองว่าโอกาสที่จะได้รับเชื้อมีน้อย สอง คนไร้บ้านมีความต้องการหลากหลาย ตั้งแต่คนที่มีความเคยชินกับชีวิตข้างถนน ไม่คาดหวังการช่วยเหลือใด ๆ หรือคาดหวังแค่ว่ามีสิ่งอำนวยความสะดวก เช่น ห้องน้ำ และที่อาบนำ โดยไม่จำเป็นต้องหาที่พักอาศัย ถัดมาคือกลุ่มที่ยังคงต้องการใช้ชีวิตอิสระ และต้องการมีรายได้มากขึ้นจากการทำงานแบบไม่ประจำ แล้วนำรายได้นั้นไปใช้จ่ายตามความต้องการของตัวเอง คนไร้บ้านส่วนใหญ่เห็นว่า ที่อยู่อาศัยไม่ใช่ความจำเป็นเร่งด่วน ซึ่งต่างจากในต่างประเทศที่การช่วยเหลือคนไร้บ้านเริ่มต้นด้วยความช่วยเหลือด้านที่อยู่อาศัยก่อนและเสริมด้วยการสนับสนุนด้านอื่น ๆ
Article Details

อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ลิขสิทธิ์@ของวารสารมานุษยวิทยา
ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), กรุงเทพฯ, ประเทศไทย
ข้อมูลเพิ่มเติม:
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/
เอกสารอ้างอิง
กรุงเทพธุรกิจ. 2563, 17 มิถุนายน. เช็คเลย! ‘กลุ่มตกหล่น’ รัฐบาลเยียวยา เพิ่ม 4 โครงการ ใครได้บ้าง. กรุงเทพธุรกิจ. สืบค้นจาก https://www.bangkokbiznews.com/politics/885404.
กุลธิดา พวงมาลัย และพนมพร พุ่มจันทร์. 2559. การปรับตัวด้านร่างกายของ คนไร้บ้าน: กรณีศึกษาโครงการ Food For Friend ในมูลนิธิกระจกเงา บริเวณเสาชิงช้า. ใน การประชุมวิชาการระดับชาติ คณะวิทยาการ จัดการ มหาวิทยาลัยศิลปากร ครั้งที่ 4 ประจำปี 2559. เพชรบุรี: คณะวิทยาการจัดการ มหาวิทยาลัย ศิลปากร.
คณิน เชื้อดวงผุย, อนุวัฒน์ พลทิพย์, วิบูลย์ วัฒนนามกุล, และสุภนัย ประเสริฐสุช. 2561. วิถีชีวิตของคนไร้ บ้านในเขตเทศบาลนครขอนแก่น จังหวัด ขอนแก่น. วารสารฉบับภาษาไทย สาขามนุษยศาสตร์ สังคมศาสตร์ และศิลปะ, 11(2): 1341-1362.
ชัชวาล มณฑาทิพย์กุล. 2556. โครงการศูนย์ช่วยเหลือคนไร้บ้าน. วิทยานิพนธ์ สถาปัตยกรรมศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.
ถิรนันท์ ช่วยมิ่ง. 2562. โรคจิตเวชของกลุ่มประชากรคนไร้บ้านในเขตกรุงเทพ- มหานคร. วารสารวิจัยสังคม, 42(2): 107-152.
นภัสภรณ์ ใจทา. 2558. ความต้องการของคนไร้บ้านในศูนย์สุวิทย์ วัดหนู. วิทยานิพนธ์พัฒนาแรงงานและสวัสดิการมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัย ธรรมศาสตร์.
ธัญวรัตน์ แจ่มใส และ สุละดา บุตรอินทร์. 2564. กลไกขับเคลื่อนการจัดการภาวะวิกฤติของการบริหารราชการไทย“กรณีสถานการณ์การแพร่ ระบาดโควิด 19”. วารสารการบริหารการปกครองและนวัตกรรมท้องถิ่น,5(3): 45-60.
บุญเลิศ วิเศษปรีชา. 2546. เปิดพรมแดน โลกของคนไร้บ้าน. วิทยานิพนธ์ สังคมวิทยาและมานุษยวิทยามหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
บุญเลิศ วิเศษปรีชา. 2560. การกวนกลับมาของงานชาติพันธุ์วรรณนา: “อยู่ ที่นั่น” กับคนไร้บ้านในมะนิลา ประเทศฟิลิปปินส์. วารสารธรรมศาสตร์,36(2): 1-32.
บุญเลิศ วิเศษปรีชา. 2564. บทสะท้อนงานมานุษยวิทยาสาธารณะกรณี คนไร้บ้าน. วารสารมานุษยวิทยา, 4(2): 12-52.
ปวรวรรณ เผือกผาสุข. 2561. บทบาทของทีมสหวิชาชีพในการคุ้มครอง คนไร้ที่พึ่งตามแผนฟื้นฟูรายบุคคล (individual rehabilitation plans: IRP): กรณีศึกษาโครงการสร้างชีวิตใหม่ให้คนขอทาน คนเร่ร่อน คนไร้ที่พึ่ง (บ้านน้อยในนิคม) ในนิคมสร้างตนเองนำร่อง 5 แห่ง. วิทยานิพนธ์สังคมสงเคราะห์ศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
ปัณวัฒน์ ผ่องจิต และวิไลวรรณ จงวิไลเกษม. 2558. การสร้างภาพการรับรู้ใหม่ของคนไร้บ้านบนพื้นที่สื่อหนังสือพิมพ์. วารสารสหวิทยาการ, 12(1):
-32.
พงศธร สรรคพงษ์. 2560. คนไร้บ้านที่ทอดทิ้งครอบครัว ศึกษาเฉพาะกรณี คนไร้บ้านในพื้นที่เขตเทศบาลนครพิษณุโลก. วารสารสังคมศาสตร์, 29(2): 39-70.
โพสต์ทูเดย์. 2563, 1 เมษายน. ชีวิตคนไร้บ้านในสหรัฐ ต้องมานอนบนลาน จอดรถกลางแจ้ง. โพสต์ทูเดย์. สืบค้นจาก https://www.posttoday.
com/world/619532.
ไพสิฐ พาณิชย์กุล, ทศพล ทรรศนกุลพันธ์, เขมชาติ ตนบุญ, สรชา สันตติรัตน์,
ชัชวิน วรปัญญาภา, บงกช ดารารัตน์, ปารณ บุญช่วย, วรรณา แต้มทอง, และวัชลาวลี คำบุญเรือง. 2560. โครงการศึกษาและวิเคราะห์สภาพ ปัญหาและสนับสนุนองค์ความรู้ทางกฎหมายเพื่อการพัฒนาคุณภาพ ชีวิตคนไร้บ้าน (รายงานฉบับสมบูรณ์). กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุน สนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ.
ภีมกร โดมมงคล. 2562. การคุ้มครองสิทธิและการเข้าถึงความยุติธรรมของ คนไร้ที่พึ่งในสถานคุ้มครองคนไร้ที่พึ่ง. วารสารสังคมสงเคราะห์ศาสตร์, 27(1): 158-191.
เมธา พันธุ์วรากร. 2563, 14 พฤษภาคม. นักซูโม่วัย 28 ปี เป็นนักกีฬารายแรกของโลกที่เสียชีวิตจากโควิด-19. สืบค้นจาก https://thestandard.co/
shobushi-kiyotaka-suetake-sumo-wrestler-dies-covid-19-coronavirus-japan/ (15 พฤษภาคม 2564).
รณภูมิ สามัคคีคารมย์. 2560. นิยาม และมายาคติกับความเป็นจริงของ คนไร้บ้านในพื้นที่กรุงเทพมหานคร. วารสารวิจัยสังคม, 40(2): 155- 188.
รำไพพรรณ บุญพงษ์ และพรรษาสิริ กุหลาบ. 2557. การสื่อสารผ่านเฟซบุ๊ก ของมูลนิธิอิสรชนเพื่อต่อรองอัตลักษณ์ของ “ผู้ใช้ชีวิตในที่สาธารณะ.
วารสารศาสตร์, 10(1): 201-227.
รุสนี โซ๊ะสะอิ. 2558. แนวทางการประเมินที่อยู่อาศัยของคนไร้บ้าน: กรณีศึกษา
ศูนย์คนไร้บ้านตลิ่งชัน และบางกอกน้อย. วิทยานิพนธ์สถาปัตยกรรม ศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
วราลี ธัมวิสุทธิวรากร. 2551. ศูนย์พัฒนาอาชีพสำหรับคนไร้บ้าน. วิทยานิพนธ์ สถาปัตยกรรมศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.
วสันต์ ณ ถลาง. 2549. สาเหตุของการกลับมาเป็นคนเร่ร่อน ขอทานในสถาน แรกรับคนไร้ที่พึ่งสันมหาพน อำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่.
วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยแม่โจ้.
วีรพงษ์ สุนทรฉัตราวัฒน์. 2563, 23 มีนาคม. คนละโลกเดียวกัน: บันทึกการต่อแถวรับข้าวกับคนไร้บ้านในวันที่ COVID-19 ระบาด. สืบค้นจาก https://waymagazine.org/homeless-and-covid-19/, (4 พฤษภาคม 2564).
สรชา สุเมธวานิชย์. 2562. คนไร้บ้าน ตำรวจ คนแปลกหน้าของกันและกัน ในระบบกฎหมาย. วารสารนิติ สังคมศาสตร์, 12(1): 107-134.
อนรรฆ พิทักษ์ธานิน, มนทกานต์ ฉิมมามี, รณภูมิ สามัคคีคารมย์, ธนานนท์ บัวทอง, ญานิกา อักษรนำ, และมธุรมาส ทาวรมย์. 2559. การสำรวจข้อมูล
ทางประชากรเชิงลึกของคนไร้บ้านในเขตกรุงเทพมหานครและพื้นที่ เกี่ยวเนื่อง (รายงานการวิจัย). กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุน การสร้างเสริมสุขภาพ.
อรอนงค์ กลิ่นศิริ. 2561. ดั่งสวรรค์ปานอเวจี: การสร้างโลกแฟนตาซีของคน สนามหลวง. วิทยานิพนธ์ปรัชญา ดุษฎีบัณฑิต มหาวิทยาลัยศิลปากร.
อัจฉรา รักยุติธรรม, พุฒิพงศ์ นวกิจบำรุง, และวรางคณาง อุ๊ยนอก. 2557. การวิเคราะห์ช่องว่างการดำเนินงานและองค์ความรู้เกี่ยวกับคนใน พื้นที่สาธารณะ: คนไร้บ้าน เด็กเร่ร่อน แลผู้ป่วยข้างถนน เพื่อพัฒนายุทธศาสตร์ (รายงานการวิจัย). กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุน การสร้างเสริมสุขภาพ สสส.).
TCIJ. (Thailand Information Center For Civil Rights And Investigative Journalism [TCIJ]). 2563, 24 มีนาคม. ฟิลิปปินส์จัดเต็นท์ให้ คนไร้บ้านเพื่อลดการระบาดของ COVID-19. TCIJ. สืบค้นจาก https://www.tcijthai.com/news/2020/24/asean/10043.
Thai PBS. 2563, 26 มีนาคม. เปลี่ยนฮอลล์เทศกาลหนังเมืองคานส์ เป็น ที่พักชั่วคราว "คนไร้บ้าน". Thai PBS. สืบค้นจาก https://news. thaipbs.or.th/content/290285.