พิธีฮัจญ์แรกของชาวมุสลิมเอเชียอาคเนย์ หลักฐานจากเอกสารอาหรับศตวรรษที่ 12 เรื่อง "กิตาบ เฏาะบาอิ อัลฮะยะวาน" (ตำราธรรมชาติสัตว์) ของ ชะร็อฟ อัซซะมาน ฏอฮิร อัลมัรวะซีย์
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การประกอบพิธีฮัจญ์ ณ นครมักกะฮ์อันศักดิ์สิทธิ์ ถือเป็นหนึ่งในความปรารถนาสูงสุดของชาวมุสลิมทั่วโลก อย่างไรก็ดี ผู้จาริกแสวงบุญชาวมุสลิมสมัยโบราณ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ผู้มีอาศัยอยู่ในดินแดนห่างไกลอย่างเอเชียอาคเนย์ ซึ่งจะต้องเผชิญกับความยากลำบากในการเดินทางข้ามมหาสมุทรอินเดียอันกว้างใหญ่ไพศาล จากบันทึกตอนหนึ่งจากตำรา กิตาบ เฏาะบาอิ อัลฮะยะวาน (ตำราธรรมชาติสัตว์) ประพันธ์โดย ชะร็อฟ อัซซะมาน ฏอฮิร อัลมัรวะซีย์ แพทย์และปราชญ์ชาวมุสลิมเปอร์เซียในศตวรรษที่ 12 ระบุว่ามี “กลุ่มคนจากตะวันออก” ซึ่งเพิ่งหันมานับถือศาสนาอิสลาม เดินทางมาประกอบพิธีฮัจญ์ใน ฮ.ศ. 434 (ค.ศ. 1043) โดยคำบอกเล่าเกี่ยวกับลักษณะทางภูมิศาสตร์และลักษณะของชนพื้นเมืองในบันทึกดังกล่าว สอดคล้องกับบริบทของหมู่เกาะในภูมิภาคเอเชียอาคเนย์ บริเวณดินแดนตอนเหนือของเกาะสุมาตรา ซึ่งถือได้ว่าบันทึกนี้อาจเป็นหลักฐานที่อ้างถึงการเดินทางไปประกอบพิธีฮัจญ์ของชาวมุสลิมเอเชียอาคเนย์ที่เก่าแก่ที่สุดในเอกสารอาหรับ งานวิจัยชิ้นนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อปริวรรตเนื้อหาส่วนดังกล่าวจากต้นฉบับภาษาอาหรับ แปลความเป็นภาษาไทย และศึกษาวิเคราะห์ในมุมมองด้านภาษาศาสตร์ ประวัติศาสตร์ และโบราณคดี ทั้งนี้ ผลการศึกษาพบว่า บันทึกฉบับนี้อ้างถึงเหตุการณ์การพบกลุ่มผู้แสวงบุญชาวมุสลิมที่เดินทางมาจากดินแดนที่รู้จักในนาม “ลามูรีย์” และ “ฟันศูร” ทางตอนเหนือของเกาะสุมาตรา ซึ่งทั้งสองแห่งมีเมืองท่าสำคัญที่ติดต่อค้าขายกับพ่อค้านักเดินเรือชาวมุสลิมมาตั้งแต่ราวศตวรรษที่ 8 เป็นต้นมา จึงสะท้อนให้เห็นว่ากระบวนการอิสลามานุวัตรในดินแดนเอเชียอาคเนย์เกี่ยงโยงกับการค้าทางทะเลของชาวมุสลิมอย่างมีนัยสำคัญและได้รับการบันทึกไว้ในเอกสารอาหรับ ก่อนหน้าบันทึกของชาวยุโรปและวรรณกรรมมลายูสมัยคลาสสิค ซึ่งเพิ่งมีการกล่าวถึงรัฐอิสลามบนเกาะสุมาตราในช่วงปลายศตวรรษที่ 13
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ลิขสิทธิ์@ของวารสารมานุษยวิทยา
ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), กรุงเทพฯ, ประเทศไทย
ข้อมูลเพิ่มเติม:
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/
References
ราชบัณฑิตยสถาน. (2553). หลักเกณฑ์การทับศัพท์ภาษาอาหรับ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กรุงเทพฯ: ราชบัณฑิตยสถาน.
เสาวนีย์ จิตต์หมวด. (2524). วัฒนธรรมอิสลาม. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์จูจีนไทย.
อํานวย โพธิ์กระเจน. (2555). อัลมุนญิดอัลอาฟันดี้ พจนานุกรมอาหรับ-ไทย. กรุงเทพฯ: อรุณการพิมพ์.
al-Attas, S. M. N. (1966). The Mysticism of Hamzah Fansuri. (M.A.Thesis) Degree of Philosophy, School of Oriental and African Studies, University of London.
Bacharach, J. L. (1984). A Middle East Studies Handbook. Cambridge: Cambridge University Press.
Baalbaki, R. (2012). Al-Mawrid: A Modern Arabic-English Dictionary. Beirut: Dar el-Ilm lil Malayin.
Brown, C. C. (1952). The Malay Annals. (pp. 5-276)in Journal of the Malayan Branch of the Royal Asiatic Society, Volume. 25, No. 2/3 (159), Sĕjarah Mĕlayu or 'Malay Annals' (October 1952).
Chaudhuri, K.N. (1985). Trade and Civilization in the Indian Ocean: An Economic History from the Rise of Islam to 1750. New York: Cambridge University Press.
Cœdès, G. (1968). The Indianized States of Southeast Asia. (Walter F. Vell, Ed.), (Susan Brown Cowring, Trans.). Honolulu: University of Hawaii Press.
Drakard, J. (1989). An Indian Ocean Port: Sources for the Earlier History of Barus. in Archipel, Volume 37, Villes d'Insulinde (II), 53-82.
Feener, R. M., Daly, P., McKinnon, E. E., Lum En-Ci, L., Ardiansyah,N., Ismail, N., Tai Yew Seng., Rahardjo, J., Sieh, K. (2021). Islamisation and the Formation of Vernacular Muslim Material Culture in 15th-Century Northern Sumatra. In Indonesia and the Malay World, February 2021. https://doi.org/10.1080/13639811.2021.1873564
Hassan, Nik Suhaimi Ben Nik Abdul Rahman., Yatim, Othman bin Mohd. (1990). Antiquities of Bujang Valley. Kuala Lumpur: Museum Association of Malaysia.
Hill, A.H. (1960). Hikayat Raja-Raja Pasai. (pp. 1-215) in Journal of the Malayan Branch of the Royal Asiatic Society, Volume 33, No. 2 (190), Hikayat Raja-Raja Pasai (June, 1960).
Hirth, F., Rockhill, W.W. (1911). Chau Ju-kua : his work on the Chinese and Arab trade in the twelfth and thirteenth centuries, entitled Chu-fan-chï. St. Petersburg: Imperial Academy of Sciences.
Hourani, G. F. (1995). Arab Seafaring in the Indian Ocean in Ancient and Early Medieval Times. Princeton: Princeton University Press.
Husni, A. et al. (2019). An investigation of archaeological remains at Lamreh site, Aceh, Indonesia and their context within the Lamuri Kingdom. in International Journal of Asia Pacific Studies, Volume 15 (2), 59–88. https://doi.org/10.21315/ijaps2019.15.2.3.
Fatimi, S. Q. (1960). In Quest of Kalah. (62-101)in Journal of Southeast Asian History, Volume 1, Issue 2, September 1960.
Federspiel, H. M. (2007). Sultans, Shamans & Saints Islam and Muslims in Southeast Asia. Bangkok: O.S. Printing House.
Ferrand, G. (1913). Relations de voyages et textes géographiques arabes, persans et turks relatifs à l'Extreme-Orient du 8e au 18e siècles. Paris E. Leroux.
Gordon, A. (ed.). (2001). The Propagation of Islam in the Indonesian-Malay Archipelago. Kuala Lumpur: Malaysian Sociological Research Institute.
Ismail, M. U., Zuliskandar, R., Zakaria, R. M. A. (2021). The Champa Pillar (1035 CE) and Its Possible Connection with the Turkic Dynasties. in Islāmiyyāt, Volume 43 (2), 93-104. https:// ejournal.ukm.my/islamiyyat/article/view/52124
Kennedy, H. (2004). The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the Sixth to the Eleventh Century. (Second edition). Harlow: Longman.
McKinnon, E. E. (1988). Beyond Serandib: A Note on Lambri at the Northern Tip of Aceh. (PP102-121) in Indonesia, No. 46 October 1988.
McKinnon, E. E., A.R. Nurdin. (2020). Mediaeval Fansur: a long-lost harbor in Aceh. in Ancient and Living Traditions Papers from the Fourteenth International Conference of the European Association of Southeast Asian Archaeologists EurASEAA14 (Volume I), Lewis, Helem. (ed.). Oxford: Archaeopress Publishings Ltd.
Minorsky, V. (1924). Sharaf al-Zamān Ṭāhir al-Marvazī on China, The Turks and India. London: The Royal Asiatic Society.
Park, H. (2012). Mapping the Chinese and Islamic Worlds Cross-Cultural Exchange in Pre-Modern Asia. New York: Cambridge University Press.
Peters, F. E. (1996). The Hajj: The Muslim Pilgrimage to Mecca and the Holy Places. Delhi: Oxford University Press.
Polo, M. (1920). The Travels of Marco Polo. (Henry Yule, trans., Henri Cordier, ed.). London: John Murray.
Tagliacozzo, E. (2013). The Logest Journey Southeast Asians and the Pilgrimage to Mecca. Oxford: Oxford University Press.
Tibbetts, G. R. (1979). A Study of the Arabic Texts Containing Material on South-East Asia. Leiden: E. J. Brill.
Ucko, P. J. (1969). Penis Sheaths: A Comparative Study. (24-67) Proceedings of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland.
Wheatley, P. (1961). The Golden Khersonese. Kuala Lumpur: University of Malaya Press.
บุซุร์ก บิน ชะฮ์ริยาร. (1908). กิตาบ อะญาอิบ อัลฮินด์ บัรริฮิ วะ บะฮ์ริฮิ วะ ญะซาอิริฮิ. (พิมพ์ครั้งที่ 1). อัลกอฮิเราะฮ์: มัฏบะฮ์ อัสสะอาดะฮ์.
อัลมัสอูดีย์, อะบู อัลฮะซัน อะลี. (2012). มุรูจ อัษษะฮับ วะ มะอาดิน อัลเญาฮัร. (อะบู มุฟีด มุฮัมมัด กุมัยฮะฮ์, ตรวจทาน). บัยรูต: ดาร อัลกุตุบ อัลอิลมียะฮ์.
อัลอิดริซีย์, อัชชะรีฟ. (2002). นุซฮะฮ์ อัลมุชตาค ฟี อิคติรอค อัลอาฟาค. (เล่มที่ 1). อัลกอฮิเราะฮ์: มักตะบะฮ์ อัษษะกอฟะฮ์ อัดดีนียะฮ์.
อัลฮะมะษานีย์, อิบนุ อัลฟะกีฮ์. (2009). กิตาบ อัลบุลดาน. (พิมพ์ครั้งที่ 2) บัยรูต: อาลัม อัลกุตุบ.
อิบนุ บะฏูเฏาะฮ์. (2013). ริฮ์ละฮ์ อิบนุ บะฏูเฏาะฮ์ อัลมะซามะอ์ ตุฮ์ฟะฮ์อันนัซซอร ฟี เฆาะรออิบ อัลอัมศอร วะ อะญาอิบ อัลอัซฟาร. บัยรูต: อัลมักตะบะฮ์ อัลอัศรียะฮ์.
Ibn Rosteh, Abu Ali Ahmed ibn Omar. (1892). Kitab al-A’laq an-Nafisa. (Goeje, M. J. de, Ed.). in Bibliotheca geographorum arabicorum, Volume 7. Leiden: Brill.
Mackintosh-Smith, Tim (tr.). (2014). Two Arabic Travel Books: Accounts of China and India and Mission to the Volga. New York: Library of Arabic Literature.