การทบทวนความเข้าใจในเรือนพื้นถิ่น “ชาวเขา” ในประเทศไทย กรณีศึกษาเรือนชาวเมี่ยน หมู่บ้านภูลังกา
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อทบทวนสถานะความรู้ในเรือนพักอาศัยของชาวเมี่ยนที่ถูกอธิบายทั้งในการศึกษาสถาปัตยกรรมพื้นถิ่น และจากข้อมูลการสำรวจของนักมานุษยวิทยาในช่วงปี 1950-1970 งานวิจัยได้ใช้หมู่บ้านเมี่ยนภูลังกาหมู่บ้านเมี่ยนแห่งหนึ่งที่มีความสำคัญแห่งหนึ่งเป็นกรณีศึกษา เพื่อทำความเข้าใจถึงปัจจัยที่ส่งผลกระทบต่อเรือนและรูปแบบการตั้งถิ่นฐาน โดยใช้ข้อมูลในการศึกษาจาก 3 แหล่ง คือ 1. หอจดหมายเหตุแห่งชาติ 2. รายงานการสำรวจของนักมานุษยวิทยา และ 3. ข้อมูลความทรงจำของชาวเมี่ยนผู้ซึ่งมีเกิดและโตในพื้นที่ การวิเคราะห์เอกสารจากหอจดหมายเหตุช่วยให้งานวิจัยสามารถเข้าใจบริบททางสังคมทั้งทางการเมืองและทางเศรษฐกิจในช่วงเวลาที่ชาวเมี่ยนเริ่มตั้งถิ่นฐานและรูปแบบความสัมพันธ์กับเจ้าผู้ปกครองนครรวมถึงสยาม รายงานการสำรวจของนักมานุษยวิทยาที่ลงภาคสนามช่วยให้ข้อมูลเชิงปริมาณที่เกิดจากระเบียบวิธีของการเก็บข้อมูล และข้อมูลเชิงลึกของรูปแบบเรือน ข้อมูลข้างต้นถูกใช้เป็นฐานของการสัมภาษณ์และการอภิปรายร่วมกับข้อมูลความทรงจำชาวเมี่ยนที่เกิดและโตในหมู่บ้านภูลังกา กระบวนการข้างต้นนี้ช่วยให้งานวิจัยได้เข้าใจประสบการณ์การอยู่อาศัยโดยตรงและเหตุผลเชิงปฏิบัติของการใช้งานสถาปัตยกรรม เมื่อเปรียบเทียบข้อมูลที่ได้กับสถานสถานะความรู้เดิม พบว่ามิติที่ขาดหายไปในสถานะความรู้ คือ 1. สถาปัตยกรรมในฐานะพื้นที่ทางการเมือง การปกครองของกลุ่มชาติพันธุ์ อนึ่งนักวิชาการมีแนวโน้มที่จะจำกัดมุมมองการใช้พื้นที่ภายในเรือนของกลุ่มชาติพันธุ์อยู่เพียงแค่กิจกรรมทางการเกษตร และ พิธีกรรมเท่านั้น และ 2. สถานการณ์ความไม่สงบของสังคมที่ส่งผลต่อขีดจำกัดของการปลูกเรือนพักอาศัย มีหลายกรณีที่ผู้ศึกษาไม่ได้แจกแจงสถานการณ์ในขณะที่ตนเองลงพื้นที่ เช่นการลงพื้นที่เก็บข้อมูลในภาวะสงครามเย็น ที่ผู้ถูกศึกษากำลังอยู่ในสถานะของการหนีภัยสงคราม
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ลิขสิทธิ์@ของวารสารมานุษยวิทยา
ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), กรุงเทพฯ, ประเทศไทย
ข้อมูลเพิ่มเติม:
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/
References
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. ร.5 ม.58 มณฑลลาวเฉียง/ 158. จัดการปกครองเมืองน่านและบริเวณขึ้นเมืองน่าน วันที่ 16 พฤษภาคม ร.ศ. 120.
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. ร.5 ม.58 มณฑลลาวเฉียง/ 89. เบ็ดเสร็จเรื่องราชการเมืองเชียงใหม่ ปีระกา สัปตศก 1247.
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. ร.5 ม. 2.12ก/ 83. ใบบอกเมืองหลวงพระบาง.
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, ผ.กบค. 2- (11-16). แผนที่เมืองน่าน พ.ศ. 2483.
กรมประชาสงเคราะห์ (1966). การสำรวจทางเศรษฐกิจและสังคมของชาวเขาในภาคเหนือของประเทศไทย. กรุงเทพฯ: กระทรวงมหาดไทย.
ขจัดภัย บุรุษพัฒน์ (1975). ชาวเขา. กรุงเทพฯ: แพร่พิทยา.
คณะทำงานโครงการคลังปัญญางานพัฒนาชาวเขา (2012). ชาวเขาเผ่าเย้า. กรุงเทพ: กรมพัฒนาสังคมและสวัสดิการ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์.
บุญช่วย ศรีสวัสดิ์ (1950). 30 ชาติในเชียงราย. กรุงเทพ: โรงพิมพ์อุทัย.
บุญช่วย ศรีสวัสดิ์ (พิมพ์ครั้งที่ 5, 1955). 30 ชาติในเชียงราย. กรุงเทพ: โรงพิมพ์รับพิมพ์
บุญช่วย ศรีสวัสดิ์ (1963) พิมพ์ซ้ำ 2002. ชาวเขาในไทย. กรุงเทพฯ: มติชน.
ระวิวรรณ โอฬารรัตน์มณี (2013). รูปแบบบ้านเรือนของกลุ่มชาติพันธุ์ในอุษาคเนย์. เชียงใหม่: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
วนัช พฤกษะศรี และ คณะ(1995/ 2538). ดงภูผา : บันทึกการสำรวจหมู่บ้านชาวเขา จ.เชียงใหม่-เชียงราย-พะเยา ปี พ.ศ. 2504-2505. เชียงใหม่: สถาบันวิจัยชาวเขา กรมประชาสงเคราะห์ กระทรวงมหาดไทย.
สุรศักดิ์มนตรี, เจ้าพระยา (1890). “ว่าด้วยคนป่าชาติต่างๆ” ใน วชิรญาณวิเศษ ร.ศ. 109
สุรศักดิ์มนตรี, เจ้าพระยา (1925). “ว่าด้วยคนป่าชาติต่างๆ” ใน ลัทธิธรรมเนียมต่างๆ.
สำนักงานเลขานุการคณะกรรมการปปฏิบัติการจิตวิทยาแห่งชาติ (1975). ชาวเขาเผ่าเย้า. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์กรมแผนที่ทหาร.
เอกสารอ้างอิงภาษาอังกฤษ
Alberts, Eli N. (2006). A History of Daoism and the Yao People of South China. Youngstown, NY: Cambria Press.
Anderson, Edward F. (1993). Plants and People of the Golden Triangle. Portland: Dioscorides Press.
Archer , J.W. (1891). Report on a Journey in the Me-Khong Valley.
Blofeld, John (1960). People of the Sun: Encounters in Siam. London: Hutchinson.
Bouté, Vanina (2015). "An Ethnohistory of Highland Societies in Northern Laos" - The Journal of Lao Studies, n°2, 2015.
Bouté, Vanina (2018). Mirroring Power: Ethnogenesis and Integration Among the Phunoy of Northern Laos. Chiang Mai: Silkworm Books.
Cushman, Richard D. (1970). Rebel Haunts and Lotus Huts: Problems in the Ethnohistory of the Yao. PhD dissertation, Cornell University.
Cushman, Richard D. and Jonsson, Hjorleifur R. (2020). “Mosquito-relish diplomacy: Emperor Ping’s Charter and hill-valley dynamics between China and Thailand.” Journal of the Siam Society 108, 2: 87-121.
Geddes, William Robert (1967). “The Tribal Research Centre, Thailand: an Account of Plans and Activities” in Kunstadter, Peter (ed.) Southeast Asian Tribes, Minorities, and Nations. Princeton, New Jersey: Princeton Univ. Press.
Geddes, William Robert (1976). Migrants of the Mountains. The Cultural Ecology of the Blue Miao (Hmong Njua) of Thailand. Oxford: Claredon Press.
Grabowsky, V. and Turton, A (2003). The Golden and Silver Road of trade and Friendship: the McLeod and Richardson Diplomatic Missions to Tai State in 1837. Chiang Mai: Silkworm Books.
Hanks, Lucien et al. (1964). Bennington-Cornell Anthropological Survey of Hill Tribes in Thailand. Bangkok: Siam Society.
Hanks, Lucien M. (1975). Gazetteer for 1964, 1969, 1974 : maps of ethnic settlements of Chiengrai Province, north of the Mae Kok River, Thailand. Ithaca, N.Y: Imprint.
Hubert, Annie (1971). 'La maison des Mien', ASEMI, Vol. 2, 1974, pp. 89–145.
Hubert. Annie (1985). L’Alimentation Dans un Village Yao De Thaïlande du Nord. Paris : Centre National de la Recherche Scientifique
Jonsson, Hjorleifur (1996) Shifting Social Landscape: Mien (Yao) Upland Communities and Histories in State-Client Settings. Ph.D. dissertation. Cornell University.
Jonsson, Hjorleifur (2000). Review Articles in Journal of Siam Society. Bangkok: Siam Society.
Jonsson, Hjorleifur (2002). Mien Relations. Mountain People and State Control in Thailand. Bangkok: Silkworm Book.
Jonsson, Hjorleifur (2014). Slow Anthropology. Negotiating Difference with the Iu Mien. Ithaca NY: Cornell Univ. Press.
Jonsson, Hjorleifur (2022). “Losing the Remote: Exploring the Thai Social Order with the Early and Late Hanks” in Anthropological Forum A Journal of Social Anthropology and Comparative Sociology. Vol.32.
Kacha-ananda, Chob (1997). Thailand Yao : past, present, and future. Tokyo: Institute for the Study of Languages and cultures of Asia and Africa.
Kunstadter, Peter (ed.) (1967). Southeast Asian Tribes, Minorities, and Nations. Princeton, New Jersey: Princeton Univ. Press.
Kunstadter, Peter (ed.) et al. (1978). Farmers in the Forest: Economic Development and Marginal Agriculture in Northern Thailand. Honolulu: an East-West Center book.
Le May, Reginald (1926). An Asian Arcady: The Land and Peoples of Northern Siam. Cambridge.
Lee, Garry Yai and Tapp, Nicholas and (2010). Culture and Customs of the Hmong. USA: Greenwood.
Lewis, Paul and Elaine (1984). Peoples of the Golden Triangle. West Germany: Thames and Hudson.
Manndorff, Hans (1965). Probleme des Kulturwandels bei Bergstämmen von Nordthailand (Habilitation Thesis). Vienna.
Manndorff, Hans (1967). “The Hill Tribes Programe of the Public Welfare Department, Ministry of Interior, Thailand: Research and Socio-Economic Development” in Kunstadter, Peter (ed.) Southeast Asian Tribes, Minorities, and Nations. Princeton, New Jersey: Princeton Univ. Press.
Miles, Douglas (1967). Research in the Yao Village of Phulangka, Amphur Pong, Changwad Chiengrai. Chiang Mai: Tribal Research Centre. Vol.1-8.
Nai Chan Sungsi Yananda and Luang Nonwakorn (1925). “The Yao” in Journal of Siam Society. Vol. 19.2.
Oliver, Paul (ed.) (1997). Encyclopedia of Vernacular Architecture of the World. Cambridge : Cambridge Univ. Press.
Pendleton, Robert L. (1949). “Impression of Doi Pulanka” in The Journal of Siam Society, Vol. 37, PT.2.
Pendleton, Robert L. (1962). Thailand: Aspects of Landscape and Life. USA: Duell, Sloan and Pearce.
Petit, Pierre (2015). Mobility and stability in a Tai Vat village (Laos). The Asia Pacific Journal of Anthropology 16 (4), 410-423.
Petit, Pierre (2019). History, Memory, and Territorial Cults in the Highlands of Laos. The Past Inside the Present. Abingdon, Oxon: Routledge.
Pourret, Jess G. (2002). The Yao: The Mien and Mun Yao in China, Vietnam, Laos and Thailand. Thailand: Riverbook.
Saihoo, Patya (1963). The Hill tribes of Northern Thailand: a study. Bangkok: Chulalongkorn University.
Scott, James G (1900). Gazetteer of Upper Burma and the Shan States, 1900, Vol. 1-5, AMS Press
Spencer, J.E. (1966). Shifting Cultivation in Southeast Asia. Berkeley: University of California Press.
Srisavasdi, Boon Chuey (1963). The Hill Tribes of Siam. Bangkok: Odeon Store.
Tapp. Nicholas and Cohn, Don (2003). The tribal peoples of Southwest China: Chinese views of the other within. Bangkok: White Lotus.
Van Roy, Edward 1971. Economic Systems of Northern Thailand: Structure and Change. USA: Cornell University.
Tsan, L. J., Cushman, R. D., & Jonsson, H. (2016). Highland chiefs and regional networks in mainland Southeast Asia: Mien perspectives. Southeast Asian Studies, 5(3), 515-551.
Young, Gordon (1969). Hill Tribes of Northern Thailand. Bangkok: Siam Society.