ผลกระทบของการนำสายลับมาใช้ในการสืบสวนปราบปรามอาชญากรรมยาเสพติดในประเทศไทย

บทคัดย่อ

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1. ศึกษาบทบาทความสำคัญของสายลับในการสืบสวนปราบปรามอาชญากรรมยาเสพติดในประเทศไทย  2. ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างเจ้าหน้าที่สืบสวนกับบุคคลที่เป็นสายลับ 3. เพื่อวิเคราะห์ผลกระทบที่เกิดขึ้นจากการนำสายลับมาใช้ในการสืบสวนปราบปรามอาชญากรรมยาเสพติดในประเทศไทย โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพและการสัมภาษณ์เชิงลึก ผู้ให้ข้อมูลสำคัญคือกลุ่มเป้าหมาย รวมทั้งสิ้น 27 ท่าน

จากการศึกษาพบว่า ประการแรกสายลับมีบทบาทความสำคัญในการสืบสวนปราบปรามอาชญากรรมยาเสพติด โดยทำหน้าที่รายงานข่าวสาร การแทรกซึม และการล่อซื้อยาเสพติดให้แก่เจ้าหน้าที่สืบสวน เนื่องจากสายลับเป็นบุคคลที่อยู่ในวงการยาเสพติดอยู่แล้วจึงสามารถรับรู้ข้อมูลทุกอย่างของผู้กระทำความผิดได้โดยไม่ต้องใช้เวลามากนักในการสร้างความไว้วางใจกับผู้กระทำความผิดด้วยกัน แต่ทั้งนี้บทบาทความสำคัญของสายลับส่วนหนึ่งก็ขึ้นอยู่กับมุมมองของเจ้าหน้าที่แต่ละบุคคลซึ่งมีลักษณะเป็นอัตวิสัย มีทั้งมุมมองเชิงบวก มุมมองเชิงลบ และมุมมองที่เป็นกลาง ประการที่สองรูปแบบความสัมพันธ์ระหว่างเจ้าหน้าที่สืบสวนกับสายลับซึ่งเป็นบุคคลขั้วตรงข้ามกัน จากการศึกษาพบว่ารูปแบบความสัมพันธ์จะแตกต่างกันไปในแต่ละคู่สัมพันธ์ทั้งในรูปแบบนายกับบ่าว รูปแบบเพื่อนร่วมงาน  และรูปแบบพี่กับน้อง ประการสุดท้ายผลกระทบจากการนำสายลับมาใช้ในการสืบสวนปราบปรามอาชญากรรมยาเสพติด ซึ่งผู้วิจัยสามารถจำแนกผลกระทบออกได้เป็น 6 ด้าน 1. ผลกระทบด้านตัวสายลับ 2. ผลกระทบด้านเจ้าหน้าที่ 3. ผลกระทบด้านสังคม 4. ผลกระทบด้านกฎหมาย 5.ผลกระทบด้านจริยธรรม และ 6. ผลกระทบด้านกระบวนการยุติธรรมทางอาญา 

ข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย

            เนื่องจากสายลับอยู่ในวงจรการกระทำความผิดและมีโอกาสกลับไปกระทำความผิดซ้ำ และจากลักษณะงานที่เป็นความลับ การตรวจสอบความโปร่งใสกระทำได้ยาก จึงส่งผลกระทบต่อสังคมและกระบวนการยุติธรรมทางอาญาหลายประการ ควรแก้ไขเพิ่มเติมกฎหมายวิธีพิจารณาคดียาเสพติด พ.ศ. 2550 หมวด 1 ว่าด้วยการสืบสวน โดยให้ระบุถึงการสืบสวนโดยวิธีใช้สายลับ  โดยศึกษาเปรียบเทียบเช่น กฎหมายของราเชล (Rachel's Law) และนโยบายต้นแบบในการใช้สายลับ (The Model Policy on Confidential Informants) ของ International Association of Chief of Police (IACP) พัฒนาระบบงานยุติธรรมทางอาญาให้ทุกฝ่ายยึดหลักการค้นหาความจริงในเนื้อหาและสร้างมาตรการกำกับดูแลให้ดียิ่งขึ้น

คำสำคัญ: สายลับ; การสืบสวน; การปราบปราม; อาชญากรรมยาเสพติด