ฮูปแต้มอีสาน : การจัดการของชุมชนเพื่อการท่องเที่ยว ทางพระพุทธศาสนาและวัฒนธรรม

บทคัดย่อ

        การวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาเส้นทางและแหล่งท่องเที่ยวด้านพุทธศิลป์ประเภทฮูปแต้ม  2) เพื่อศีกษาการมีส่วนร่วมของชุมชนในการจัดการแหล่งท่องเที่ยวด้านพุทธศิลป์ และ 3) เพื่อวิเคราะห์การจัดการแบบมีส่วนร่วมของชุมชนและผลกระทบของการท่องเที่ยวที่มีต่อพุทธศิลป์ในภาคอีสาน เป็นศึกษาเชิงคุณภาพใช้การเก็บข้อมูลทั้งจากเอกสาร งานวิจัยและข้อมูลภาคสนามโดยกำหนดพื้นที่ในภาคอีสานตอนกลาง 3 จังหวัด ได้แก่ 1) ขอนแก่น จำนวน 4 วัด 2) มหาสารคาม จำนวน 4 วัด และร้อยเอ็ด จำนวน 4 วัด รวมทั้งสิ้น 12 วัด
        ผลการวิจัยพบว่า เส้นทางการท่องเที่ยวทางพระพุทธศาสนาและวัฒนธรรม คือ เส้นทางภายในชุมชน และเส้นทางเชื่อมโยงระหว่างจังหวัด ไปยังแหล่งท่องเที่ยวในพื้นที่อีสานตอนกลางโดยเฉพาะแหล่งวัฒนธรรมที่เกี่ยวข้องกับพุทธศิลปะประเภทฮูปแต้ม ที่สร้างก่อนพุทธศักราช 2500 ซึ่งได้รับอิทธิพลจากพุทธศาสนาแบบล้านช้างที่มีการผสมผสานกับคติความเชื่อแบบชาวบ้าน สำหรับเส้นทางแหล่งท่องเที่ยวด้านพุทธศิลป์พื้นที่อีสานตอนกลางที่เกี่ยวกับสิมถือว่ามีความโดดเด่นด้านฮูปแต้มที่มีความชัดเจนและมีความหลากหลาย สำหรับการมีส่วนร่วมของชุมชนในการจัดการแหล่งท่องเที่ยวด้านพุทธศิลป์ของวัดในภาคอีสานสามารถแบ่งออกเป็น 3 กลุ่มคือ 1) กลุ่มที่มีการจักการแบบมีส่วนร่วมผ่านศูนย์การเรียนรู้ภูมิปัญญา 2) กลุ่มที่มีการจัดการร่วมของเครือข่าย และ 3) กลุ่มที่ยังขาดการจัดการอย่างเป็นรูปธรรม ส่วนผลกระทบการท่องเที่ยวมีต่อพุทธศิลป์ได้นำเสนอผลกระทบ 4 ด้านคือ  1) ผลกระทบเชิงการท่องเที่ยว  2) ผลกระทบด้านวัฒนธรม 3) ผลกระทบเชิงวิถีชีวิต และ 4) ผลกระทบเชิงการมีส่วนร่วม/สามัคคีของชุมชน