- พุทธปรัชญาในธัมมจักกัปปวัตตนสูตร -

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้ เขียนขึ้นเพื่อแสดงพุทธปรัชญาในธัมมจักกัปปวัตตนสูตร โดยใช้วิธีการวิเคราะห์และตีความประเด็นและความคิดที่เกี่ยวข้องในบริบทช่วงก่อนและหลังการแสดงธัมมจักกัปปวัตตนสูตรของพระพุทธเจ้า โดยนำมาเชื่อมโยงกับการมีความหมาย วิธีการ แนวคิด และลักษณะความรู้ทางพุทธปรัชญาที่วิเคราะห์ถอดความออกมาจากนัยของธัมมจักกัปปวัตตนสูตร แล้วเขียนนำเสนอเป็นบทความเพื่อสะท้อนให้เห็นกระบวนการทางปรัชญาของพระพุทธเจ้า

ผลการศึกษาพบว่า พุทธปรัชญาในธัมจักกัปปวัตตนสูตร มีลักษณะเป็นกระบวนการทางปรัชญา โดยมีวิธีการ แนวคิด และลักษณะความรู้ในทางพุทธปรัชญา วิธีการทางพุทธปรัชญาเริ่มจากการนำประสบการณ์เดิมของพระพุทธเจ้าในการใช้ชีวิตฆราวาสที่สะดวกสบายและมองเห็นโลกสวยงาม 29 ปี และการหนีออกจากพระราชวังไปบวชบำเพ็ญทุกกรกิริยาโดยทรมานร่างกายให้ลำบากเพื่อค้นหาความจริงเป็นเป้าหมายถึง 6 ปี มาเสนอเป็นบทตั้งแก่ปัญจวัคคีย์ก่อน แล้วกล่าววิพากษ์วิจารณ์แนวคิดและแนวปฏิบัติสุดโต่งแบบกามสุขัลลิกานุโยคและอัตตกิลมถานุโยคทั้ง 2 ให้เห็นว่า ไม่ควรข้องแวะ เพราะมีข้อบกพร่องหรือไม่ดีหลายประการ จากนั้นจึงนำเสนอทางสายกลาง (มัชฌิมาปฏิปทา) คือ มรรคมีองค์ 8 ว่า เป็นแนวคิดและแนวปฏิบัติที่ดีกว่า เพราะทำให้เกิดดวงตาปัญญาและเกิดองค์ความรู้ในอริยสัจ 4 ได้ ทำให้ผู้ปฏิบัติตามถึงซึ่งความสงบแห่งกิเลส ความรู้ยิ่งอริยสัจ 4 ความตรัสรู้อริยสัจ 4 และการบรรลุถึงนิพพานได้ แนวคิดทางพุทธปรัชญาในธัมมจักกัปปวัตตนสูตร ว่าด้วยอริยสัจ 4 ที่พระพุทธเจ้าได้ตรัสรู้แล้วและเป็นความรู้ที่ทำให้โกณฑัญญะ หนึ่งในปัญจวัคคีย์ ผู้สดับความจริงที่ตรัสแสดงแล้วนั้น ได้ดวงตาเห็นธรรมจนเป็นพระโสดาบัน จัดเป็นความรู้จริงที่บรรลุด้วยวิปัสสนาญาณ อันเป็นการรู้เห็นตามเป็นจริง ที่มีลักษณะวนครบ 3 รอบแห่ง สัจญาณ กิจญาณ กตญาณ ตามกิจในอริยสัจ 4 ข้อๆ ละ 3 รอบ จนมีอาการ 12 รอบ (3 x 4 = 12) และความรู้ทางพุทธปรัชญาในธัมมจักกัปปวัตตนสูตร ก็มีลักษณะเป็นแบบ “รู้เพื่อปฏิบัติ” หรือ “รู้เพื่อบอกสอนคนอื่นให้ปฏิบัติตาม” ในการนำมาแสดงต่อคนอื่น จนโกณฑัญญะรู้เห็นเป็นพยายานของการรู้ความจริงอันประเสริฐที่พระพุทธเจ้าได้ตรัสรู้แล้วนั้นได้