การสื่อสารความหมายผ่านองค์ประกอบของพิธีกรรม “รำผีฟ้า”

Abstract

“รำผีฟ้า” เป็นรูปแบบการสื่อสารที่สามารถสื่อความหมายเชิงพิธีกรรมในจังหวัดศรีสะเกษ เป็นพิธีบูชาผีฟ้าของชาวบ้านกลุ่มชาติพันธุ์ลาวจังหวัดศรีสะเกษ จัดทำขึ้นเพื่อบูชาอ้อนวอนผีฟ้าจากเหตุการณ์ที่มีอาการเจ็บไข้ได้ป่วยแล้วรักษาไม่หาย ไปหาหมอแล้วไม่พบสาเหตุของอาการเจ็บป่วย ชาวลาวเชื่อว่าอาการเจ็บป่วยนั้นไม่ปกติ แต่เกิดจากความประสงค์ของผีบรรพบุรุษ จึงได้จัดพิธีกรรมรำผีฟ้าขึ้นเพื่อบูชาผีให้รักษาอาการเจ็บป่วยดังกล่าว เมื่อรักษาหายแล้วผู้ป่วยจะกลายเป็น “ลูกศิษย์ผีฟ้า” ที่ต้องมาเข้าร่วมพิธีกรรมลงข่วงเลี้ยงผีทุกปี ผู้เขียนใช้วิธีการรวบรวมข้อมูลจากการสัมภาษณ์  ซึ่งผู้วิจัยใช้รูปแบบการสนทนาอย่างไม่เป็นทางการ เข้าร่วมพิธีกรรมเพื่อเก็บข้อมูลด้วยวิธีการสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วม และสัมภาษณ์ผู้เข้าร่วมพิธีกรรมและชาวบ้านผู้ร่วมสังเกตการณ์ จากการศึกษาพบว่า มีการสื่อสารเกิดขึ้นในการจัดพิธีกรรมหลายระดับ โดยรูปแบบการสื่อสารความหมายนั้น เมื่อพิจารณาในแง่ที่ผู้จัดพิธีกรรมและผู้ร่วมพิธีกรรมเป็นผู้ส่งสาร (Sender) พบว่ามีการสื่อสารความหมายในรูปแบบต่างๆ  ได้แก่  1) การสื่อสารความหมายผ่านการแต่งหน้าและการแต่งกาย 2) การสื่อสารความหมายผ่านอุปกรณ์ประกอบพิธีกรรม 3) การสื่อสารความหมายผ่านท่าทางการรำ และ 4) สื่อสารความหมายผ่านบทกลอนลำ  โดยสื่อความหมายถึง เพศ บุคลิกภาพ ประเภท และบทบาทของผีฟ้าเนื้อหาของพิธีกรรม ลำดับเหตุการณ์ต่างๆ ในพิธีกรรม