หลักการบรรจุเพลงในงานประเพณีเทศน์มหาชาติ -

บทคัดย่อ

บทคัดย่อ

ประเพณีเทศน์มหาชาติในประเทศไทยว่าด้วยพุทธศาสนิกชนชาวไทยมีความเชื่อกันมาแต่โบราณว่า ผู้ใดฟังเทศน์มหาชาติแล้วจะได้ผลอานิสงส์มาก จึงทำให้เกิดประเพณีการฟังเทศน์มหาชาติทุก ๆ ปี แม้แต่ “ คาถาพันที่เขียนเป็นภาษาบาลีมีถึง 13 กัณฑ์ จึงถือกันว่าต้องฟังให้จบในวันเดียว โดยจะได้รับอานิสงส์แรงกล้า     ทั้งจัดพิธีเทศน์มหาชาติสำเร็จก็ถือว่าเป็นสิริมงคล

รูปแบบการเทศน์มหาชาติในปัจจุบันอาจมีขั้นตอนที่แตกต่างจากไปจากเดิม ซึ่งมีหลายปัจจัยที่เข้ามามีบทบาททำให้รูปแบบ ขั้นตอนได้เปลี่ยนไปจากเดิม เช่น ในขั้นตอนที่ 9 จากเดิมที่พระธรรมกถึกบอกผลอานิสงส์          ของการฟังเทศน์มหาชาติจบ ขั้นที่ 10 ปี่พาทย์บรรเลงเพลงประจำกัณฑ์ ปัจจุบันปี่พาทย์บรรเลงเพลงประจำกัณฑ์จะบรรเลงในขั้นตอนที่ 12 และบรรเลงเพลงเพื่อรอในการเทศน์กัณฑ์ต่อไป

การบรรเลงเพลงประกอบการเทศน์มหาชาติมีความเชื่อว่าเกิดจากการวิเคราะห์จากตัวละครที่ประกอบอากับกิริยาในเนื้อเรื่องของแต่ละกัณฑ์ใช้แนวคิดของทฤษฎีองค์ประกอบของดนตรีในเรื่อง ทำนอง จังหวะ และกระสวนของเพลงที่ให้อารมณ์ตามตัวละครในเนื้อเรื่องทั้ง 13 กัณฑ์ และยังใช้หลักฐานสมัยโบราณมาเป็นแนวทางในการวิเคราะห์ความหมายของเพลงที่ใช้ในการประกอบการเทศน์เพื่อให้มีน้ำหนักในทางวิชาการซึ่งทำให้ง่ายต่อการเข้าใจในการใช้เพลงประจำกัณฑ์ทั้ง 13 กัณฑ์ รวมถึงการใช้วงดนตรีปี่พาทย์ที่มาบรรเลงในงานในสมัยโบราณใช้วงปี่พาทย์เครื่องห้าเป็นหลักในการบรรเลง

ปัจจุบันได้มีการนำวงปี่พาทย์เครื่องคู่มาบรรเลงในการเทศน์มหาชาติ ส่วนเพลงที่บรรเลงในการเริ่มงานเทศน์มหาชาติ หรือเพลงโหมโรงนั้น ในสมัยโบราณจะใช้โหมโรงเทศน์ ประกอบด้วย 5 เพลง 1) เพลงสาธุการ 2) เพลงกราวใน 3) เพลงเชิด 4) เพลงชุม และ 5) เพลงลา เพลงโหมโรงเทศน์มีความสำคัญในการบรรเลงประกอบการเทศน์มหาชาติ มีความเชื่อว่าเป็นการประกาศให้ชาวบ้านที่รับขั้นกัณฑ์เทศน์รู้ว่าได้เริ่มงานเทศน์มหาชาติแล้วทุกคนจะรีบนำขั้นกัณฑ์เทศน์ที่ตนเองได้รับฎีกาจากวัดนำมาวางบนโต๊ะ เพื่อรอพระขึ้นเทศน์ในกัณฑ์ของตนเอง เมื่อพระเริ่มขึ้นเทศน์กัณฑ์ที่ 1 จนถึงกัณฑ์ที่ 13 จบลง วงปี่พาทย์จะบรรเลงเพลงเชิด และเพลงกราวรำ เพื่อแสดงว่าการเทศน์มหาชาติได้จบลงแล้ว ซึ่งเป็นการบรรเลงที่สืบทอดมาตั้งแต่อดีดจนถึงปัจจุบัน