กระบวนการปรับเปลี่ยนดนตรีอีสาน: วงโปงลาง

บทคัดย่อ

บทความนี้ เรื่องกระบวนการปรับเปลี่ยนดนตรีอีสาน: วงโปงลาง เป็นส่วนหนึ่งของงานวิจัยเรื่อง “กระบวนการปรับเปลี่ยนของดนตรีอีสาน” ซึ่งได้รับทุนวิจัย จากกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว) ปี 2561 มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยที่ทำให้เกิดกระบวนการปรับเปลี่ยนการประสมวงและศึกษารูปแบบการแสดงของวงโปงลางที่ปรากฏในปัจจุบันใช้การพรรณนาวิเคราะห์ข้อมูลหลักจากงานสนาม โดยใช้แบบสัมภาษณ์ กลุ่มตัวอย่าง แบบเจาะจง ได้แก่ ศิลปิน ในสาขาการแสดงที่เกี่ยวข้อง ผลการวิจัยพบว่า

ปัจจัยที่ทำให้เกิดการปรับเปลี่ยนการประสมวงโปงลาง ประกอบด้วย สภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนไป, ตัวบุคคลที่ต้องคิดงานใหม่ๆ ตามวัตถุประสงค์ของงาน หรือผู้ว่าจ้าง, อิทธิพลของเศรษฐกิจ และเทคโนโลยี, มีสถาบันการศึกษาวิทยาลัยนาฏศิลป์ โดยครูผู้สอนหรือศิลปินเป็นผู้นำทางการปรับเปลี่ยน เมื่อนำออกแสดง ทำให้กลายเป็นรูปแบบมาตรฐาน และปัจจัยหลักอีกอย่างหนึ่งที่ทำให้เกิดการปรับเปลี่ยนสำหรับวงโปงลาง นั่นคือ การจัดการประกวดแข่งขัน โดยทางผู้จัดการแข่งขันจะมีการกำหนดรูปแบบการประสมวงดนตรีโปงลางมาให้

รูปแบบการแสดงโปงลางในปัจจุบันมี 3 ขั้นตอนด้วยกัน ได้แก่ 1) ขั้นตอนเริ่มการแสดง เป็นขั้นตอนแรกเป็นการเปิดวง เพื่อเป็นการตรวจสอบเสียง ความพร้อมสำหรับการแสดง พร้อมเป็นการเชิญชวนผู้ชม เพื่อเรียกผู้ชม 2) ขั้นทำการแสดง โดยมีการแสดงเป็นชุดรำ การแสดงตลก การขับร้องเพลงต่าง ๆ ตามวัตถุประสงค์ของงาน และ 3) ขั้นจบการแสดง เป็นการปิดการแสดง และอำลาแก่ผู้ชม