กระบวนการพัฒนาสุขภาวะเชิงพุทธบูรณาการของชุมชนในจังหวัดปทุมธานี

บทคัดย่อ

บทความวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ 1) ศึกษารูปแบบและกระบวนการพัฒนาสุขภาวะของชุมชน 2) ศึกษาการบูรณาการหลักพุทธธรรมในการพัฒนาสุขภาวะของของชุมชน 3) เพื่อนำเสนอการพัฒนาสุขภาวะเชิงพุทธบูรณาการของชุมชนในจังหวัดปทุมธานี เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) โดยศึกษาเอกสารและแนวคิดเกี่ยวกับงานวิจัย การสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) การสนทนากลุ่มเฉพาะ (Focus Group Discussion) จำนวน 18 คน การวิเคราะห์และสังเคราะห์ข้อมูลโดยใช้วิธีการวิเคราะห์เนื้อหา (Content analysis) ผลการวิจัยพบว่า

1. ประกอบด้วย 1) รูปแบบการพัฒนาสุขภาวะตามโครงสร้างและหน้าที่ โดยมีโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล องค์การบริหารส่วนตำบล และอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน ร่วมกันวางแผน ดำเนินการพัฒนา และประเมินผล 2) รูปแบบการพัฒนาสุขภาวะเชิงเครือข่าย เริ่มจากวัด อาสาสมัครสาธารณสุข องค์การบริหารส่วนตำบล ร่วมกันเป็นเครือข่ายก่อให้เกิดการดูแลสุขภาวะของชุมชน และ 3) รูปแบบการพัฒนาสุขภาวะของชุมชน ด้านร่างกาย ด้านจิตใจ ด้านสังคม และด้านปัญญา
2. ชุมชนต้องการการดูแลอย่างต่อเนื่อง และเชื่อมโยงกันระหว่างการดูแลในครอบครัว สถาบัน และ ชุมชน ซึ่งหลักพุทธธรรม ได้แก่ กายภาวนา ศีลภาวนา จิตภาวนา และปัญญาภาวนา เป็นแนวคิดหรือหลักปฏิบัติที่เชื่อมโยงวิถีการดำเนินชีวิตที่ดีงาม
3. เป็นการพัฒนาสุขภาวะของชุมชนตามหลักภาวนา โดยกายภาวนาทางกายภาพ การรู้จักใช้อินทรีย์อย่างมีสติ เลือกที่จะดูเป็น ฟังเป็น กินด้วย ปัญญา ศีลภาวนาเป็นความสัมพันธ์ที่เกื้อกูลกับสิ่งแวดล้อมทางสังคม มีพฤติกรรมดีงามในความสัมพันธ์กับผู้อื่น จิตตภาวนา เป็นการทำจิตให้เจริญงอกงาม ดีงาม เข้มแข็ง ให้ชุมชนมีความสุขเบิกบาน ปัญญาภาวนา หรือ การพัฒนาปัญญาสำหรับชุมชนจะเกิดได้นั้น ต้องอาศัยปัจจัยสองตัวคือ ปรโตโฆษะ ซึ่งเป็นปัจจัยภายนอกและ โยนิโสมนสิการซึ่งเป็นปัจจัยภายใน ปัจจัยทั้งสองเชื่อมโยงสัมพันธ์ก่อให้เกิดสัมมาทิฏฐิ ซึ่งเป็นปัญญาช่วยให้ชุมชนเข้าใจความจริง และอยู่กับความจริงได้อย่างมีความสุข