พุทธวิธีการบริหารการศึกษาในศตวรรษที่ 21

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อนำเสนอแนวคิดพุทธวิธีการบริหารการศึกษาในศตวรรษที่ 21 เพื่อใหเกิดการรับรูและตระหนักถึงความสำคัญและความจำเป็นของการบริหารการศึกษาในสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลงตลอดเวลา การบริหารถือว่าเป็นศาสตร์หนึ่งที่มีองค์ประกอบในด้านความรู้ หลักการ และกฎเกณฑ์ที่นำมาจากศาสตร์ต่าง ๆ เพื่อใช้เป็นแนวทางในการศึกษาหาความรู้ในหลักการบริหาร แล้วนำไปสู่การปฏิบัติจริง การบริหารจะประสบความสำเร็จได้นั้นจึงขึ้นอยู่กับความสามารถ ประสบการณ์และทักษะของผู้บริหารหรือผู้นำองค์กรในการประยุกต์แนวคิดและทฤษฎีต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการบริหารไปสู่การปฏิบัติจริงได้อย่างเหมาะสมกับสถานการณ์ ในการบริหารการศึกษานอกจากจะอาศัยหลักการ แนวคิดและทฤษฎีการบริหารตามศาสตร์สมัยใหม่แล้ว ยังต้องอาศัยการประยุกต์ใช้หลักการบริหารตามแนวพุทธธรรมที่เหมาะสม การบริหารการศึกษาเชิงพุทธจึงเป็นอีกแนวทางหนึ่งที่สามารถนำมาเป็นหลักสำคัญในการขับเคลื่อนการบริหารการศึกษาให้เกิดการพัฒนาได้อย่างยั่งยืน ทั้งนี้ให้เป็นไปตามพระราชบัญญัติการศึกษา พ.ศ. 2542 ที่มีจุดมุ่งหมายตามมาตรา 6 ที่ว่า“การจัดการศึกษาต้องเป็นไปเพื่อพัฒนาคนไทยให้เป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ทั้งร่างกาย จิตใจ สติปัญญา ความรู้และคุณธรรม มีจริยธรรมและวัฒนธรรมในการดำรงชีวิต สามารถอยู่ร่วมกับผู้อื่นได้อย่างมีความสุข” ซึ่งพุทธวิธีการบริหารการศึกษาดังกล่าวแบ่งเป็น 3 ด้าน คือด้านการบริหารตน ได้แก่ หลักพรหมวิหาร 4 ด้านการบริหารคน ได้แก่ หลักสังคหวัตถุ 4 และด้านการบริหารงาน ได้แก่ หลักอิทธิบาท 4 หลักธรรมทั้งหมดเป็นสิ่งที่พระพุทธเจ้าทรงได้ทรงกำหนดแนวทางในการปฏิบัติตนดังกล่าวไว้เป็นเวลานานนับพันปีมาแล้ว แต่หลักการและแนวทางดังกล่าวยังคงมีความเป็นปัจจุบัน สามารถนำมาประยุกต์ใช้ได้อย่างเหมาะสมกับสภาพสังคมและสิ่งแวดล้อมในปัจจุบันอย่างมีประสิทธิภาพและมีประสิทธิผล