ศึกษาวิเคราะห์การวินิจฉัยพระวินัยตามที่ปรากฏในคัมภีร์ภิกขุนีวิภังค์

บทคัดย่อ

บทความฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์ 3 ข้อ ดังนี้ 1) เพื่อศึกษาการวินิจฉัยพระวินัยตามที่ปรากฏในคัมภีร์ พระพุทธศาสนาเถรวาท 2) เพื่อศึกษาการวินิจฉัยพระวินัยตามที่ปรากฏในคัมภีร์ภิกขุนีวิภังค์ 3) เพื่อวิเคราะห์ การวินิจฉัยพระวินัยตามที่ปรากฏในคัมภีร์ภิกขุนีวิภังค์ การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยศึกษาข้อมูลจากคัมภีร์พระพุทธศาสนา คือ พระไตรปิฏก อรรถกถา งานวิจัยและเอกสารต่างๆ นํามาวิเคราะห์ บรรยายโดยวิธีการพรรณนา แล้วจึงนําไปตรวจสอบโดยผู้เชี่ยวชาญ ผลของการวิจัยพบว่า พระภิกษุสงฆ์เมื่อได้บวชเข้ามาสู่สังฆมณฑลในพระพุทธศาสนาได้ยึดถือและปฏิบัติตามพระวินัยปิฎก อันเป็นคัมภีร์ที่ได้ประมวลกฎข้อประพฤติปฏิบัติสําหรับฝึกอบรมกาย วาจา ใจ ที่พระพุทธเจ้าได้ทรงวางรากฐานแห่งการประพฤติปฏิบัติ  เพื่อเป็นการรักษาเพศพรหมจรรย์ เมื่อได้มอบกายนี้ต่อการถือเพศบรรพชิต พระวินัยเปรียบดั่งเป็นตัวแทนพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เมื่อทรงดับขันธ์ปรินิพพาน พระวินัยปิฎกได้ประมวลพุทธบัญญัติอันประกอบไปด้วย ระเบียบปฏิบัติ ขนบธรรมเนียมประเพณี วิถีชีวิตและวิธีดําเนินกิจการต่างๆ ของภิกษุสงฆ์ในสมัยนั้น และได้ยึดถือปฏิบัติมาจนปัจจุบัน พระวินัยจึงถือได้ว่าเป็นดั่งเช่นกฎหมายของพระภิกษุสงฆ์ที่ได้วางกฎระเบียบแห่งการกําหนดโทษ หนักเบา หรือลดหย่อนไว้อย่างประณีต การกําหนดโทษตามความผิดที่ได้กระทํา ภิกษุสงฆ์แม้นได้ปฏิบัติเป็นอย่างดี ย่อมนํามาสู่ผลอันดีงามแก่ผู้ปฏิบัติ ส่งผลถึงความสงบเรียบร้อยแก่หมู่สงฆ์ การวินิจฉัยพระวินัยในคัมภีร์ภิกขุนีวิภังค์ แบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม คือ อสาธารณบัญญัติและสาธารณบัญญัติ ในภิกขุนีวิภังค์เป็นอสาธารณบัญญัติ เป็นสิกขาบทที่ภิกษุณีสงฆ์รักษาเพียงฝ่ายเดียว มี 130 สิกขาบท และสาธารณบัญญัติ บัญญัติไว้ซึ่งภิกษุสงฆ์พึงรักษาและภิกษุณีสงฆ์พึงรักษาด้วย 181 สิกขาบท มีโครงสร้างและสาระสําคัญ คือ ภิกขุนีวิภังค์ แบ่งออกเป็น 7 กัณฑ์ ประกอบด้วย ปาราชิกกัณฑ์ สังฆาทิเสสกัณฑ์ นิสสัค คิยกัณฑ์ ปาจิตติยกัณฑ์ ปาฏิเทสนียกัณฑ์ เสขิยกัณฑ์ และอธิกรณสมถะ การวินิจฉัยพระวินัยในภิกขุนีวิภังค์ ได้แบ่งออกเป็น 2 ลักษณะ คือ 1) การวินิจฉัยในแบบภาพรวม มี 17 ข้อ เช่น วัตถุ อาบัติ กรรม เวทนา เป็นต้น 2) การวินิจฉัยแต่ละสิกขาบท ประกอบด้วย ต้นบัญญัติ พระบัญญัติสิกขาบทวิภังค์ เป็นต้น สิกขาบทที่ได้บัญญัติไว้นี้ ถือเป็นศีลที่ภิกษุณีสงฆ์จึงยึดถือปฏิบัติโดยเคร่งครัด น้อมนํามาสู่การสํารวมระวังกาย วาจา เปรียบเหมือนระเบียบแบบแผนการปฏิบัติทางกาย วาจา ตามพระวินัยภิกขุนีวิภังค์ ย่อมเป็นไปเพื่อกายวาจา ที่งดงาม อันเป็นบาทฐานนําไปสู่เป้าหมายสูงสุดในพระพุทธศาสนา