การสร้างภาพการรับรู้ใหม่ของคนไร้บ้านบนพื้นที่สื่อหนังสือพิมพ์

บทคัดย่อ

           การวิจัยเรื่อง การสร้างภาพการรับรู้ใหม่บนพื้นที่สื่อหนังสือพิมพ์ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาลักษณะการประกอบสร้างภาพเหมารวมคนไร้บ้านที่ปรากฏบนหน้งสือพิมพ์และเพื่อศึกษาการรับรู้ของผู้รับสารที่มีต่อคนไรบ้านทั้งก่อนและหลังการมีปฏิสัมพันธ์ร่วมกัน โดยทำการศึกษาภายใต้กรอบแนวคิดภาพเหมารวมและสื่อกับการประกอบสร้างความเป็นจริงทางสังคม ผู้วิจัยได้ใช้วิธีการเก็บข้อมูลเชิงคุณภาพ ส่วนแรกเป็นการวิเคราะห์เนื้อหาข่าวของหนังสือพิมพ์ โดยจะทำการวิเคราะห์ภายใต้กรอบตารางการศึกษาและบันทึกข้อมูลลงไป ส่วนที่สองเป็นการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth interview) หลังจากนั้นผู้วิจัยจะนำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์เพื่อหาข้อสรุป และนำเสนอข้อมูลโดยการพรรณนา
           ผลการศึกษาส่วนแรกพบว่าหนังสือพิมพ์มีการใช้คำว่า “คนเร่ร่อน หรือ เร่ร่อน” มากที่สุดในการใช้พาดหัวข่าว และเนื้อข่าว เนื้อข่าวมีการบรรยายถึงการแต่งกายของคนไร้บ้านว่ามีลักษณะ สกปรก มีกลิ่นเหม็น ลักษณะมอมแมม แต่งตัวมอซอ มีลักษณะนิสัยและพฤติกรรมค่อนข้างก้าวร้าวและติดสุราอย่างหนักสถานที่ใช้พักอาศัยของคนไร้บ้าน ได้แก่ ศาลาพักผู้โดยสารและรถประจำทาง ป้ายรถเมล์ สะพานลอย ใต้ทางด่วนและวัด การประกอบอาชีพที่พบมากสุด คือ มิจฉาชีพ และถัดมาได้แก่ คนเก็บขยะ เก็บของเก่าขาย ขายบริการ ส่วนที่สองพบว่า จินตนาการภาพของผู้รับสารที่มีต่อคนไร้บ้านเป็นตามแบบฉบับที่หนังสือพิมพ์ได้สร้างเอาไว้ โดยมองคนไร้บ้านในเชิงลบ แต่เมื่อได้มีปฎิสัมพันธ์กับคนไร้บ้านจึงได้เห็นภาพของคนไร้บ้านที่แตกต่างออกไปจากหนังสือพิมพ์ที่ได้ทำการนำเสนอทำให้รู้ว่าคนไร้บ้านมีทั้งคนดีและไม่ดีเหมือนกับคนในสังคม และผู้รับสารคิดว่าสื่อหนังสือพิมพ์มีผลต่อการรับรู้ภาพคนไร้บ้านเป็นอย่างมาก เพราะหนังสือพิมพ์เป็นสื่อมวลชนที่มีหน้าที่ในการนำเสนอข่าวสาร ทำให้ผู้รับสารคิดว่าข่าวที่ตนเองได้อ่านนั้นเป็นเรื่องจริง
            ดังนั้นภาพของคนไร้บ้านในแบบฉบับของหนังสือพิมพ์นั้น “คนเร่ร่อน” จะต้องสวมใส่เสื้อผ้าเก่าๆที่มีกลิ่นเหม็น ชอบดื่มเหล้า เอะอะเสียงดังโวยวาย สร้างความรำคาญให้กับคนทั่วไป นอนหลับตามที่รอรถเมล์หรือศาลารอรถประจำทางมีนิสัยชอบลักเล็กขโมยน้อย ขี้เกียจไม่ยอมทำงาน เป็นที่น่ากลัวและอันตรายต่อสังคม ซึ่งเมื่อผู้รับสารอ่านข่าวเหล่านี้บ่อยๆหรือได้รับข้อมูลในรูปแบบซ้ำๆอยู่เป็นประจำ ผู้รับสารก็จะเกิดการเหมารวมทันทีว่า คนไร้บ้านจะต้องเป็นไปตามแบบฉบับที่หนังสือพิมพ์ได้ประกอบสร้างขึ้นมา และเกิดการหวาดระแวงเมื่อต้องเข้าใกล้กับกลุ่มคนไร้บ้าน