ดนตรีกับการจัดระเบียบทางสังคม
กรณีศึกษารถแห่กังสดาลมิวสิค
คำสำคัญ:
รถแห่, สังคมวิทยาดนตรี, มานุษยวิทยาดนตรี, การมีส่วนร่วม, กังสดาลมิวสิคบทคัดย่อ
งานวิจัยนี้มีจุดประสงค์เพี่อศึกษาบทบาทของดนตรีต่อการสร้างกระบวนการและสภาวะทางสังคม โดยเน้นไปที่การแสดงรถแห่ และพิจารณาถึงเงื่อนไขและบริบททางวัฒนธรรม สังคม ที่ส่งผลต่อการประกอบสร้างและการต่อรองกระบวนการทางสังคมในการแสดงดังกล่าว งานวิจัยชิ้นนี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ ใช้การค้นคว้าเอกสารและการลงภาคสนามผ่านชาติพันธุ์วรรณนา ผู้วิจัยได้สังเกตแบบมีส่วนร่วมกับคณะรถแห่กังสดาลมิวสิคในกรุงเทพมหานคร และใช้กรอบแนวคิดดนตรีในเชิงสังคมวิทยาของ เทีย เดอนอรา เป็นหลัก ผลการวิจัยพบว่าการแสดงรถแห่เป็นพื้นที่ของเหตุการณ์หนาแน่นสูง ประกอบไปด้วยการเล่นดนตรี การเต้น และกิจกรรมอื่น ๆ อีกมากมาย ลักษณะของดนตรีที่มีจังหวะรวดเร็ว มีความเร้าใจ และเน้นการมีส่วนร่วมในการแสดงรถแห่ก่อให้เกิดการจัดระเบียบทางสังคมรูปแบบหนึ่งที่ผู้คนแปลกหน้าทำกิจกรรมต่าง ๆ ร่วมกัน การแสดงดนตรีในรถแห่ยังเหนี่ยวนำความสามารถกระทำการและสร้างความสัมพันธ์ใกล้ชิดระหว่างคนแปลกหน้าในขบวนแห่ และเป็นต้นเหตุของกิจกรรมและปฏิสัมพันธ์ที่ทั้งสอดคล้องและขัดแย้งกับบรรทัดฐานทางสังคม ทั้งหมดนี้แสดงให้เห็นถึงบทบาทของดนตรีในการประกอบสร้างและกำหนดปฏิสัมพันธ์ทางสังคมระหว่างผู้คน
เอกสารอ้างอิง
จารุวรรณ ด้วงคำจันทร์. (2564). รถแห่อีสาน: มหรสพสัญจรข้ามพรมแดนวัฒนธรรม (ปริญญานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. กรุงเทพฯ. สืบค้นเมื่อ 28 มิถุนายน 2566, จาก https://digital.library.tu.ac.th/tu_dc/frontend/Info/item/dc:273830.
ชิษณุพงค์ อินทร์แก้ว. (2562). ดนตรี: การประกอบสร้างความจริงทางสังคม. วารสารมนุษยสังคมศิลปาสาร, 1(1), 58-71. สืบค้นเมื่อ 10 ตุลาคม 2566, จาก https://so03.tcithaijo.org/index.php/hsa/article/view/203666.
ณัฐพล วิสุทธิแพทย์. (2567). ดนตรีและเสียง. ใน ปิ่นแก้ว เหลืองอร่ามศรี & เก่งกิจ กิตติเรียงลาภ (บ.ก.), มานุษยวิทยาที่ปรากฏ: 40 มโนทัศน์ร่วมสมัย (น. 273-310). กรุงเทพฯ: ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
ณัฐพล วิสุทธิแพทย์. (2568). ยาวปาย: การเคลื่อนที่และวิถีการฟังของรถแห่. วารสารมานุษยวิทยา ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร, 8(1), 11-44. สืบค้นเมื่อ 13 พฤษภาคม 2568, จาก https://so06.tci-thaijo.org/index.php/jasac/article/view/279785.
ทรงพล เลิศกอบกุล. (2563). วัฒนธรรมดนตรีถิ่นใต้. เชียงใหม่: ศูนย์ความเป็นเลิศด้านดนตรีและนาฏศิลป์ล้านนา มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่.
รุ่งลดิษ จตุรไพศาล. (2565). รถแห่และการเต้นบั้นเด้า: วัยรุ่นอีสานใหม่กับการประดิษฐ์ประเพณีและการสื่อสารเพื่อการต่อสู้ทางวัฒนธรรม (ปริญญานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ สืบค้นเมื่อ 12 มิถุนายน 2566, จาก https://digital.library.tu.ac.th/tu_dc/frontend/Info/item/dc:307429.
สงกรานต์ สมจันทร์. (2566). คีตล้านนาคดี มานุษยวิทยาดนตรีและพิธีกรรมในล้านนา. กรุงเทพฯ: ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
Adler, S. I. (2014). Music for the Few: Nationalism and Thai Royal Authority (Doctoral Dissertation). University of California, Riverside. USA. Retrieved October 9, 2018, from https://escholarship.org/uc/item/3qb6z7dc.
DeNora, T. (2000). Music in Everyday Life. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Ellis, A. J. (1885). On the Musical Scales of Various Nations. Journal of the Society of Arts, 33, 485-527.
Garcia-Mispireta, L. M. (2023). Together, Somehow: Music, Affect, and Intimacy on the Dancefloor. Durham, USA: Duke University Press Books.
Keil, C. (1987). Participatory Discrepancies and the Power of Music. Cultural Anthropology, 2(3), 275-283. Retrieved May 21, 2023, from https://doi.org/10.1525/can.1987.2.3.02a00010.
Kitiarsa, P. (2006). Modernity, Agency, and “Lam Sing”: Interpreting ‘Music-Culture Contacts’ in Northeastern Thailand. Crossroads: An Interdisciplinary Journal of Southeast Asian Studies, 17(2), 34-65. Retrieved January 2, 2020, from https://www.jstor.org/stable/40860814.
Lekakul, G. (2017). Prachan: Music, Competition, and Conceptual Fighting in Thai Culture (Doctoral Dissertation). University of London. UK. Retrieved October 17, 2021, from https://doi.org/10.25501/SOAS.00026516.
Marcus, G. E., & Fischer, M. M. J. (1999). Anthropology as Cultural Critique: An Experimental Moment in the Human Sciences (2nd ed.). Chicago, USA: University of Chicago Press.
Miller, T. E. (1985). Traditional Music of the Lao: Kaen Playing and Mawlum Singing in Northeast Thailand. Westport, USA: Greenwood Press.
Miller, T. E. (2005). From Country Hick to Rural Hip: A New Identity Through Music for Northeast Thailand. Asian Music, 36(2), 96-106. Retrieved October 10, 2018, from https://dx.doi.org/10.1353/amu.2005.0014.
Morton, D. (1976). The Traditional Music of Thailand. Berkeley, USA: University of California Press.
Myers-Moro, P. (1993). Thai Music and Musicians in Contemporary Bangkok. Berkeley, USA: Centers for South and Southeast Asia Studies, University of California at Berkeley.
Ouyang, L. X. (2022). Music as Mao’s Weapon: Remembering the Cultural Revolution. Urbana, USA: University of Illinois Press.
Phoasavadi, P. (2005). From Prachan to Prakuad: The Process of Officializing Traditional Music Competition in Contemporary Bangkok (Doctoral Dissertation). University of Washington. USA. Retrieved October 10, 2018, from
Roongruang, P. (1999). Thai Classical Music and Its Movement from Oral to Written Transmission, 1930-1942: Historical Context, Method, and Legacy of the Thai Music Manuscript Project (Doctoral Dissertation). Kent State University. Retrieved October 10, 2018, from https://www.proquest.com/openview/fa274c9faa45809bbf9316d0f46e8ae2/1?pq-origsite=gscholar&cbl=18750&diss=y.
Sawangchot, V., & Boonma, S. (2025). Rod-Hae: Sound System Culture and Live Music Performance in Northeastern Thailand. In V. Sawangchot (Ed.), Made in Thailand: Studies in Popular Music (pp. 129-135). New York, USA: Routledge.
Seeger, A. (1992). Ethnography of Music. In H. Myers (Ed.), Ethnomusicology: An Introduction (pp. 88-119). London, UK: The Macmillan Press.
Slobin, M. (1994). Ethnomusicology: From Ethnography to Cultural Studies. American Anthropologist, 96(3), 701-703. Retrieved March 12, 2019, from https://www.jstor.org/stable/682318.
Small, C. (1998). Musicking: The Meanings of Performing and Listening. Connecticut, USA: Wesleyan University Press.
Stengs, I. (2024). The Material Heritage of “The Wild Boars Cave Rescue”—A Case-Study of Emotions and Sacralisation in Present-Day Thailand. Religions, 15(3), 1-22. Retrieved July 3, 2025, from https://doi.org/10.3390/rel15030258.
Tassanawongwara, C. (2018). Performing Identity through the Klong Yao Tradition among the Siamese Community of Perlis Malaysia (Master’s Thesis). University of Malaya. Kuala Lumpur.
Tausig, B. (2019). Bangkok Is Ringing: Sound, Protest, and Constraint. New York, USA: Oxford University Press.
Turino, T. (2008). Music as Social Life: The Politics of Participation. Chicago, USA: University of Chicago Press.
Vich Boonrod & Chitsanupong Intarakaew. (2025). Music and Women’s Power Negotiation in Local Spaces: A Case Study of Factory Women and the Creation of New Social Spaces. Asia Social Issues, 18(5), 1-11. Retrieved October 2, 2025, from https://doi.org/10.48048/asi.2025.280052.
Wisuttipat, N. (2022). Spicy: Gendered Practices of Queer Men in Thai Classical String Music (Doctoral Dissertation). University of California, Riverside. USA. Retrieved December 18, 2024, from https://escholarship.org/uc/item/05f4j044.
Wisuttipat, N. (2025). Twerking, Alcohol, Ordination: Rethinking Sacred and Secular with Rot Hae’s Mobile and Participatory Performances in Thailand. MUSICultures, 52. [forthcoming]
Wong, D. (2001). Sounding the Center: History and Aesthetics in Thai Buddhist Performance. Chicago, USA: University of Chicago Press.
Wong, D. (2008). Moving: From Performance to Performative Ethnography and Back Again. In G. F. Barz & T. J. Cooley (Eds.), Shadows in the Field: New Perspectives for Fieldwork in Ethnomusicology (2nd ed., pp. 76-89). New York, USA: Oxford University Press.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วารสารสหวิทยาการ
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความทัศนะ ข้อคิดเห็น ภาพที่ปรากฏ ในวารสารเล่มนี้เป็นความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เขียน บรรณาธิการและกองบรรณาธิการไม่จำเป็นต้องเห็นพ้องด้วย และไม่ถือเป็นความรับผิดชอบ ลิขสิทธิ์เป็นของผู้เขียนและวิทยาลัยสหวิทยาการ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ การตีพิมพ์ชื่อต้องได้รับอนุญาตจากผู้เขียน และวิทยาลัยสหวิทยาการโดยตรง และเป็นลายลักษณ์อักษร
