รูปแบบการทำสามีจิกรรมตามหลักพุทธปรัชญาเถรวาทของพระสงฆ์ในจังหวัดร้อยเอ็ด

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาแนวคิดเกี่ยวกับสามีจิกรรม 2) ศึกษาหลักพุทธปรัชญาเถรวาทที่เกี่ยวข้องกับสามีจิกรรม และ 3) วิเคราะห์รูปแบบการทำสามีจิกรรมตามหลักพุทธปรัชญาเถรวาทของพระสงฆ์ในจังหวัดร้อยเอ็ด เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยใช้เครื่องมือคือแบบสัมภาษณ์เชิงลึก กลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญประกอบด้วย พระสงฆ์ ผู้ทรงคุณวุฒิ และผู้เชี่ยวชาญด้านพิธีกรรมในจังหวัดร้อยเอ็ด รวมจำนวน 15 รูป/คน การวิเคราะห์ข้อมูลใช้การวิเคราะห์เชิงพรรณนาแบบอุปนัย
ผลการวิจัยพบว่า
1. แนวคิดเกี่ยวกับสามีจิกรรม เป็นแนวคิดที่สะท้อนถึงอาจริยวัตรสำคัญของพระสงฆ์ในพุทธศาสนาเถรวาท ซึ่งมุ่งเน้นความกตัญญูกตเวที การเคารพลำดับพรรษา และการรักษาความสงบเรียบร้อยภายในคณะสงฆ์
2. หลักพุทธปรัชญาเถรวาทที่เกี่ยวข้องกับสามีจิกรรม ประกอบด้วย 1) หลักคารวธรรม 6 ที่ส่งเสริมให้พระสงฆ์มีความเคารพนอบน้อมต่อกัน 2) หลักกตัญญูกตเวที ซึ่งถือเป็นคุณลักษณะของสัตบุรุษ การแสดงออกถึงความกตัญญูย่อมนำมาซึ่งความสุขความเจริญ และ 3) หลักสาราณียธรรม เป็นธรรมที่ก่อให้เกิดความระลึกถึงกันด้วยเมตตา ปราศจากการวิวาท ส่งเสริมความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันและความสามัคคีในหมู่สงฆ์
3. รูปแบบการทำสามีจิกรรมของพระสงฆ์ในจังหวัดร้อยเอ็ด จำแนกได้เป็น 2 ลักษณะ คือ 1) การทำสามีจิกรรมแบบขอขมาโทษนอกอุโบสถ มักเกิดขึ้นระหว่างพระภิกษุหรือสามเณรที่มีเหตุขัดข้องหมองใจกัน เพื่อแสดงความสำนึกผิดและขอขมา และ 2) การทำสามีจิกรรมแบบถวายสักการะ มักเกิดขึ้นในโอกาสสำคัญ เช่น เข้าพรรษา เพื่อแสดงความเคารพต่อพระอุปัชฌาย์หรือครูอาจารย์ ถือเป็นอาจริยวัตรที่สะท้อนถึงความกตัญญูกตเวที การยึดถือลำดับพรรษา และเป็นกลไกสำคัญในการรักษาวินัยและความกลมเกลียวภายในคณะสงฆ์