จากชราภาพสู่ชราจารย์: การเดินทางของชีวิตและความหมายต่อความชรา ในกลุ่มผู้สูงอายุไทดำ
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความชิ้นนี้นำเสนอการให้ความหมายและประสบการณ์ชีวิตของผู้สูงอายุไทดำผ่านเรื่องเล่าของผู้สูงอายุไทดำ ภายใต้วิธีการศึกษาเชิงชาติพันธุ์วรรณนาการสังเกตการณ์แบบมีส่วนร่วมและการทำงานสนามในชุมชนไทดำแห่งหนึ่งของจังหวัดนครปฐมในช่วง พ.ศ. 2560-2561 ผลการศึกษาชี้ให้เห็นว่า ความสัมพันธ์ระหว่างความหมายและการใช้ชีวิตของกลุ่มชาติพันธุ์ไทดำที่ความสัมพันธ์กับบริบททางสังคมและวัฒนธรรมที่หล่อหลอมอัตลักษณ์ความเป็นไทดำที่สะท้อนผ่านการปฏิบัติในเชิงพิธีกรรมและความเชื่อดั้งเดิมโดยเฉพาะพิธีกรรมที่เกี่ยวข้องกับเรื่องผีบรรพบุรุษ การดูแลรักษาขวัญและการจัดการกับความตาย ดังนั้นความหมายของความชราภาพในกลุ่มผู้อาวุโสไทดำในชุมชนจึงเป็นสิ่งที่สะท้อนให้เห็นการเดินทางของชีวิตผู้อาวุโสไทดำที่เริ่มต้นจากความแตกต่างทางเพศสภาพได้สร้างจุดเริ่มต้นของการเดินทางของชีวิตผู้ชายและผู้หญิงไทดำซึ่งมีบทบาทหน้าที่ทางสังคมที่แตกต่างกัน แต่ในขณะเดียวกันภายใต้ความเป็นชาติพันธุ์ที่ยึดโยงอยู่บนระบบประเพณี วัฒนธรรมความเชื่อเดียวกันในเรื่องของผีและบรรพบุรุษ ได้ทำให้บั้นปลายชีวิตของผู้อาวุโสไทดำล้วนมีเป้าหมายเดียวกันคือการเดินทางที่เป็นนิรันดร การกลับมารวมอยู่กับครอบครัวภายใต้สถานะภาพใหม่ ภายใต้ชีวิตหลังความตายที่มีหน้าที่ในการปกปักรักษาลูกหลานในครอบครัวในฐานะวิญญาณบรรพบุรุษ ที่สร้างความหมายต่อความชราภาพ การใช้ชีวิตของผู้สูงอายุไทดำทั้งการทำหน้าที่ทางสังคมวัฒนธรรมซึ่งสร้างการยอมรับกับชุมชน การมองเห็นคุณค่าและภาคภูมิใจในศักดิ์ศรีอย่างมั่นคงท่ามกลางบริบทที่เปลี่ยนแปลงไป
Article Details
ลิขสิทธิ์@ของวารสารมานุษยวิทยา
ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), กรุงเทพฯ, ประเทศไทย
ข้อมูลเพิ่มเติม:
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/
References
ชนัญ วงษ์วิภาค. 2531. “การศึกษาวิจัยกลุ่มชาติพันธุ์ในภูมิภาคตะวันตก”. บทความประกอบการประชุมสัมมนาวิชาการเรื่อง สังคม-วัฒนธรรมภาคตะวันตกศึกษา, วันที่ 12 กันยายน 2531 คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร นครปฐม.
นภาภรณ์ หะวานนท์. 2550. “การสร้างความรู้ภายใต้กระบวนทัศน์สร้างสรรค์สังคม”, วารสารสังคมลุ่มน้ำโขง, 3(3): 1-24.
เพ็ญจันทร์ เชอร์เรอร์ และมัลลิกา มัติโก. 2549. ภาพลักษณ์ผู้สูงอายุไทย : การประกอบสร้างทางสังคมวัฒนธรรม. ในเอกสารประกอบการประชุมวิชาการคณะสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ประจำปี 2549 วันที่ 16 ธันวาคม 2549 ณ โรงแรมรอยัลริเวอร์ กรุงเทพ.
มยุรี วัดแก้ว. 2521. การศึกษาโครงสร้างสังคมของชาวโซ่ง. วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาพัฒนาสังคม บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.
รณี เลิศเลื่อมใส. 2544. จักรวาลทัศน์ ฟ้า-ขวัญ-เมือง คัมภีร์โบราณไทอาหม. กรุงเทพฯ: โครงการวิถีทรรศน์.
รัตนาพร เศรษฐกุล. 2540. รายงานการวิจัย เรื่อง การประเมินสถานภาพไท. ม.ป.ท., ม.ป.พ.
เรณู เหมือนจันทร์เชย. 2542. โลกทัศน์ของกลุ่มชาติพันธุ์ในประเทศไทย : ความเชื่อเรื่องผีของไทยโซ่ง. กรุงเทพฯ: สหธรรมมิก.
เรณู เหมือนจันทร์เชย. 2542. โลกทัศน์ของกลุ่มชาติพันธุ์ในประเทศไทย : ความเชื่อเรื่องผีของ ชาวไทยโซ่ง. นครปฐม: สถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรมเพื่อพัฒนาชนบท มหาวิทยาลัยมหิดล.
เรณู เหมือนจันทร์เชย. 2558. “หน้าที่ทางสังคมของความเชื่อผีบรรพบุรุษไทโซ่ง บ้านเกาะแรต จังหวัดนครปฐม”, วารสารภาษาและวัฒนธรรม, 34(1): 85-103.
วาสนา อรุณกิจ. 2529. พิธีกรรมและโครงสร้างทางสังคมลาวโซ่ง (Lao Song Ritual and Social Structure). วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต สาขาวิชาสังคมวิทยาจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สุมิตร ปิติพัฒน์, บัณฑร อ่อนดำและพูนสุข ธรรมาภิมุข. 2521. ลาวโซ่ง: รายงานการวิจัย. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
สมศักดิ์ ชุณหรัศมิ์และคณะ. 2553. สถานการณ์ผู้สูงอายุไทย พ.ศ.2552. กรุงเทพฯ: มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุ.
Esther, L. 2014. “Aging in place: From theory to practice”, Anthropological Notebooks, 20: 21–33.
Gullette, M. M. 1997. Declining to decline: Cultural combat and the politics of midlife. Charlottesville: University Press of Virginia.
Featherstone, M. and Hepworth, M. 1991. “The mask of ageing and the postmodern life course”. in Featherstone, M., Hepworth, M. and Turner, B. S. (eds.), The body: Social process and cultural theory. (pp. 371–389). London: Sage.
McLeish A.B. and John. 1976. The Ulyssean Adult: Creativity in the Middle & Later Years. Toronto and New York: McGraw-Hill Ryerson.
Twigg, J. 2007. “Clothing, age and the body: a critical review”, Ageing & Society, 27: 285–305. https://doi.org/10.1017/S0144686X06005794
Rowe, J. W. and Kahn R. L. 1997. Successful aging. Gerontologist. 37, 433–440. doi:10.1093/geront/37.4.433
Woodward, K. 1991. Aging and its discontents, Freud and other fictions. Bloomington, IN: Indiana University Press.