ท้าทายการตีตรา สู่ความเข้าใจวัฒนธรรมการดื่มสุราของคนจนเมือง
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความวิจัยชิ้นนี้ จะนำเสนอวัฒนธรรมการดื่มเครื่องดื่มแอลกฮอล์ของคนจนเมืองโดยใช้แนวทางมานุษยวิทยาการแพทย์เชิงวิพากษ์เป็นแนวทางวิเคราะห์การดื่มสุราภายใต้บริบทเงื่อนไขเชิงโครงสร้าง ผู้เขียนเก็บข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์อย่างเป็นทางการ และการสังเกตุการณ์อย่างมีส่วนร่วมกับกลุ่มผู้ดื่มสุรา ผู้ให้ข้อมูลประกอบด้วย ผู้อยู่อาศัยในย่านชุมชนแออัด และคนทำงานภาคอุตสาหกรรม ผลการศึกษานำเสนอ 3 ประเด็นคือ หนึ่ง คนจนเมืองมีวิถีการดื่มหลากหลาย ตั้งแต่คนที่ดื่มทุกวันแต่ดื่มน้อย ดื่มในวันสุดสัปดาห์ จนถึงคนที่ดื่มหนักแทบทุกวัน สอง ผู้ดื่มให้เหตุผลต่อการดื่มของตัวเองว่า ดื่มเพราะความสุขจากการได้สังสรรค์ ดื่มเพื่อผ่อนคลายหลังเลิกงาน และใช้การดื่มเพื่อสร้างเครือข่ายและกระชับความสัมพันธ์ เหตุผลเหล่านี้ท้าทายภาพจำที่ว่า คนจนดื่มเหล้าเพราะความเครียดและทำให้จนลงกว่าเดิม ผู้ดื่มยังมีเทคนิคในการลดทอนผลเสียของการดื่มทำให้การดื่มยอมรับได้ ได้แก่ การระบุว่าค่าใช้จ่ายในการดื่มไม่ได้มากเมื่อเทียบกับรายได้ หรือบอกกับตัวเองว่าการดื่มสุราดีกว่าการใช้ยาเสพติดประเภทอื่น สาม การดื่มของคนจนที่สัมพันธ์กับเงื่อนไขเชิงโครงสร้าง คนที่ดื่มหนักเกี่ยวข้องกับเงื่อนไขการทำงานที่ต้องใช้ร่างกายหนักจึงใช้การดื่มเป็นเครื่องมือบรรเทาความเจ็บปวดของร่างกาย จนกลายเป็นผู้มีความเสี่ยงที่ต้องพึ่งพาสุราในระยะยาว สถานะทางเศรษฐกิจสังคมของผู้ดื่ม และการมองถึงโอกาสของตัวเองที่จะยกระดับสถานะทางสังคมของตัวเองได้หรือไม่อย่างไร เป็นเงื่อนไขสำคัญที่จะกำกับผู้ดื่มว่า จะดื่มสุรามากน้อยเพียงใด
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ลิขสิทธิ์@ของวารสารมานุษยวิทยา
ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), กรุงเทพฯ, ประเทศไทย
ข้อมูลเพิ่มเติม:
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/
References
จุฑามาศ ทวีไพบูลย์วงษ์. (2552). การศึกษาแบบแผนการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์และบทบาทของสังคมในการบรรเทาปัญหาจากการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ของวัยทำงานในเขตจังหวัดชลบุรี. ใน การประชุมทางวิชาการของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ครั้งที่ 48: สาขาเศรษฐศาสตร์และบริหารธุรกิจ, 150-157. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย.
ชญานิน บุญส่งศักดิ์, หนึ่งฤทัย ม่วงเย็น, อุไรวรรณ สิงห์ทอง และฉียูน เจียง. (2565). ความเชื่อและพิธีกรรมเลี้ยงผีของชาวกะเหรี่ยงบ้านปูเต้อ ตำบลแม่กุ อำเภอแม่สอด จังหวัดตาก. วารสารมังรายสาร, 10(1): 1-14.
ชโลธร อัญชลีสหกร. (2552). เรื่องเล่าในวงเหล้า กรณีศึกษา: มิ่งหลี ซ.ประชุมทอง หน้าพระลาน. การศึกษาเฉพาะบุคคลศิลปศาสตร์บัณฑิต (มานุษยวิทยา), มหาวิทยาลัยศิลปากร.
ไชยันต์ สกุลศรีประเสริฐ. (2561). ตัวตน อัตลักษณ์การดื่ม และแบบแผนการดื่มสุรา: เรื่องเล่าประสบการณ์การดื่มของชีวิตภายใต้รั้วมหาวิทยาลัย. ใน งานวิจัยวัฒนธรรมกับความเสี่ยงสุขภาพ: สุรา ยาสูบ, บรรณาธิการโดย สิทธิโชค ชาวไร่เงิน และบงกช เจริญรัตน์, 13-41. นนทบุรี: โครงการศึกษามิติสังคมวัฒนธรรมของปัจจัยเสี่ยง แผนงานวัฒนธรรมกับความเสี่ยงสุขภาพ สำนักวิจัยสังคมและสุขภาพ (สวสส.) และสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.).
ณัฐธิดา จุมปา, เพ็ญพักตร์ ไชยนุรักษ์, และอัศวิน จุมปา. (2560). การศึกษาบริบทและแบบแผนการดื่มสุรา ของแรงงานข้ามชาติชาวพม่าในพื้นที่จังหวัดเชียงราย. วารสารสังคมศาสตร์วิชาการ, 10(2): 133-149.
ทักษพล ธรรมรังสี (2556). สถานการณ์การบริโภค เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และผลกระทบ ในประเทศไทย ปี 2556. ศูนย์วิจัยปัญหาสุรา: นนทบุรี
ธนกฤต ชัยถวัลย์วงศ์ และรัศมน กัลป์ยาศิริ. (2556). การดื่มแอลกอฮอล์ของคนงานก่อสร้างในเขตกรุงเทพมหานคร. วารสารสมาคมจิตแพทย์แห่งประเทศไทย, 58(4): 345-358.
นวพรรณ สามไพบูลย์. (2553). ผู้ป่วยพิษสุราเรื้อรังกับความเจ็บป่วยของสังคมไทย. วิทยานิพนธ์สังคมวิทยาและมานุษยวิทยามหาบัณฑิต (มานุษยวิทยา), มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
นวลตา อาภาคัพภะกุล, ศิริรัตน์ โกศัลวัฒน์, และเยาวณี จรูญศักดิ์. (2554). พฤติกรรมการดื่มและความเชื่อต่อประสิทธิภาพของยาดองเหล้าในกลุ่มผู้ดื่ม ผู้ขายยาดองเหล้า และประชาชนในชุมชนเมือง อำเภอหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา. วารสารสาธารณะสุขศาสตร์, 41(2): 122-133.
นิตยา บัวสาย. (2561). คนติดสุราเรื้อรังในนิคมโรคเรื้อน. ใน งานวิจัยวัฒนธรรมกับความเสี่ยงสุขภาพ: สุรา ยาสูบ, สิทธิโชค ชาวไร่เงิน และบงกช เจริญรัตน์ (บ.ก.), 45-65. นนทบุรี: โครงการศึกษามิติสังคมวัฒนธรรมของปัจจัยเสี่ยง แผนงานวัฒนธรรมกับความเสี่ยงสุขภาพ สำนักวิจัยสังคมและสุขภาพ (สวสส.) และสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.).
เบญจมาศ เป็นบุญ. (2559). พฤติกรรมการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และผลกระทบจากการดื่มแอลกอฮอล์ของแรงงานข้ามชาติ ในตลาดไท อำเภอคลองหลวง จังหวัดปทุมธานี. วารสารสังคมสงเคราะห์ศาสตร์, 24(1): 135-152.
เพ็ญจุรี วีระธนาบุตร. (2565). ติดวิทยา: ติดได้ก้เลิกได้ ถ้าเข้าถึงหัวใจของการติด. กรุงเทพฯ: สำนักงานเครือข่ายองค์กรงดเหล้า (สคล.).
สมชัย พูลนิติพร, อนิรุทธ์ ผ่องแผ้ว, ตะวัน วิกรัยพัฒน์, และพัชชาพลอย สุขขอมปรางค์. (2564). พฤติกรรมการดื่มวิสกี้แบรนด์ต่างประเทศของผู้บริโภคในเขตอำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเอเชียอาคเนย์, 5(2): 264-276.
สาวิตรี อัษณางค์กรชัย (บ.ก.). (2565). รายงานสถานการณ์การบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในประเทศไทย ปี พ.ศ. 2564. สงขลา: ศูนย์วิจัยปัญหาสุรา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์.
สุปราณี สูงแข็ง. (2552). พฤติกรรมการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ของประชาชน จังหวัดอุดรธานี ปี 2552. รายงานการวิจัย. อุดรธานี: สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดอุดรธานี.
สุเทพ สุนทรเภสัช. (2548). หมู่บ้านอีสานยุค “สงครามเย็น”: สังคมวิทยาของหมู่บ้านภาคตะวันออกเฉียงเหนือ. กรุงเทพฯ: มติชน.
หยิน โจวเยี้ยน, ฐปนี รัตนเลิศ, ชาตรี อัศวจินดาพล, และหวัง ยี่เหวิน. (2560). การเปรียบเทียบวัฒนธรรมข้ามชาติประเพณีเลี้ยงผีของชนเผ่าลั๊วะระหว่างประเทศจีนและประเทศไทย. วารสารวิชาการ มหาวิทยาลัยกรุงเทพธนบุรี. 6(1): 199-209.
หรรษา เศรษฐบุปผา, จารุณี รัศมีสุวิวัฒน์ และสกาวรัตน์ เทพประสงค์. (2555). วิถีชีวิตก่อนติดสุราของผู้ติดสุราในพื้นที่ภาคเหนือ. เชียงใหม่: วนิดาการพิมพ์.
หรรษา เศรษฐบุปผา, จารุณี รัศมีสุวิวัฒน์ และสกาวรัตน์ เทพประสงค์. (2557). ลักษณะนิสัยก่อนติดสุรา: การศึกษาในพื้นที่ภาคใต้ของประเทศไทย. พยาบาลสาร, 41(4): 95-107.
อนุชิต แสงอ่อน. (2016). กลยุทธ์ทางการตลาดที่ส่งผลต่อพฤติกรรมการดื่มไวน์ในร้านไวน์บาร์ แอนด์
เรสเตอร์รองท์ ของผู้บริโภคในกรุงเทพมหานคร. RMUTSB ACADEMIC JOURNAL (HUMANITIES AND SOCIAL SCIENCES), 1(1): 1-13.
อ้อมฤทัย พรมพิมพ์, วงศา เล้าหศิริวงศ์, สุวิทย์ อุดมพาณิชย์, ธีรศักดิ์ พาจันทร์, และกฤชกันทร สุวรรณพันธุ์. (2560). สถานการณ์และปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับปัญหาการดื่มสุราของชายวัยทำงานในเขตอุตสาหกรรม จังหวัดขอนแก่น. วารสารวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี นครราชสีมา, 23 (2): 18-31.
อัมพิกา หอมจิตต์. (2557). ปัจจัยที่ส่งผลต่อพฤติกรรมการซื้อและบริโภคแอลกอฮอล์ของสตรีวัยทำงานในกรุงเทพมหานคร. สารนิพนธ์บริหารธุรกิจมหาบัณฑิต (การจัดการ), มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.
อุมาพร เคนศิลา และจุฬารัตน์ เคนศิลา. (2560). พฤติกรรมการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ของผู้ดื่มในชุมชนเมืองจังหวัดอุดรธานี. วารสารราชธานีนวัตกรรมทางวิทยาศาสตร์สุขภาพ, 1(3): 52-61.
Cohen, Paul T. (2551). The Akha and social suffering: the unintended consequences of international and national policies in Northern Laos. วารสารสังคมศาสตร์ (Warasan Sangkhommasat), 20(1): 83-111.
Dietler, M. (2006). Alcohol: anthropological/archaeological perspectives. Annual Review of Anthropology, 35, (229-249).
Douglas, M. (2003) [1987]. A distinctive anthropological perspective. In Constructive drinking: Perspective on Drinking from Anthropology, Mary Douglas, (ed). London: Routledge.
pp. 3-15.
Engels, F. (1935). The Condition of the Working-Class in England: From Personal Observation and Authentic Sources. Moscow: Progress Publishers.
Farmer, P. (2004). An Anthropology of Structural Violence. Current Anthropology 45(3): 305-325.
Gordon, R., Heim, D., & MacAskill, S. (2012). Rethinking drinking cultures: A review of drinking cultures and a reconstructed dimensional approach. Public health, 126(1): 3-11.
Hanpatchaiyakul, K., Eriksson, H., Kijsompon, J., & Östlund, G. (2014). Thai men's experiences of alcohol addiction and treatment. Global Health Action, 7(1): 23712.
Hanpatchaiyakul, K., Eriksson, H., Kijsomporn, J., & Östlund, G. (2017). Lived experience of Thai women with alcohol addiction. Asian nursing research, 11(4): 304-310.
Heath, D. B. (1987). Anthropology and alcohol studies: current issues. Annual Review of Anthropology, 16(1): 99-120.
Heath, D. B. (2003). A decade of development in the anthropological study of alcohol use: 1970-1980 (Vol. 16). Cambridge: Cambridge University Press.
Hogan, S. P., Perks, K. J., & Russell-Bennett, R. (2014). Identifying the key sociocultural influences on drinking behavior in high and moderate binge-drinking countries and the public policy implications. Journal of Public Policy & Marketing, 33(1): 93-107.
Moolasart, J. and Chirawatkul, S. (2012). Drinking culture in the Thai-Isaan context of northeast Thailand. Southeast Asian Journal of Tropical Medicine and Public Health, 43(3): 795-807.
Piacentini, M. G., Chatzidakis, A., & Banister, E. N. (2012). Making sense of drinking: the role of techniques of neutralisation and counter-neutralisation in negotiating alcohol consumption. Sociology of Health & Illness, 34(6): 841–857.
Scheper-Hughes, Nancy. (1992). Death without Weeping: The Violence of Everyday Life in Brazil. Berkeley: University of California Press.
Singer, M. (1986). Toward a political-economy of alcoholism: the missing link in the anthropology of drinking. Social Science & Medicine, 23(2): 113-130.
Singer, M. (2012). Anthropology and addiction: an historical review. Addiction, 107(10): 1747-1755.
Singer, M., Valentin, F., Baer, H., & Jia, Z. (1992). Why does Juan Garcia have a drinking problem? The perspective of critical medical anthropology. Medical Anthropology, 14(1): 77-108.
Spicer, P. (1997). Toward a (dys) functional anthropology of drinking: Ambivalence and the American Indian experience with alcohol. Medical Anthropology Quarterly, 11(3): 306-323.
Wilk, Richard. (2014). Poverty and Excess in Binge Economies. Economic Anthropology, 1: 66-79.