ในน้ำมีปลา ในนามีน้ำ กะเทาะแนวคิด ‘อยู่กับน้ำท่วม’ เบื้องหลังการบริหารจัดการน้ำแบบทุ่งหน่วงน้ำบางระกำโมเดล

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีเป้าหมายในการเสนอว่าโครงการบริหารจัดการน้ำท่วมประเภทหน่วงน้ำบนพื้นที่ลุ่มต่ำเจ้าพระยาตอนบนภายใต้ชื่อบางระกำโมเดลนั้นถูกออกแบบขึ้นมาบนแนวคิดเบื้องหลังที่เรียกว่า อยู่กับน้ำท่วม (Living with floods) กล่าวคือ เป็นโครงการบริหารจัดการน้ำที่ดำเนินการบนพื้นที่ที่มีน้ำท่วมซ้ำซากและผู้คนในพื้นที่มีวิถีชีวิตที่สามารถปรับตัวให้อยู่ร่วมกับน้ำท่วมได้ ทว่าการอยู่กับน้ำท่วมในที่นี้กลับมิใช่การอยู่กับน้ำท่วมตามธรรมชาติ หากแต่เป็นการอยู่กับน้ำที่ถูกทำให้ท่วมนาข้าว การอยู่กับน้ำท่วมแบบหน่วงน้ำเข้านานี้ถูกกำกับผ่านปฏิทินการเพาะปลูกและส่งน้ำ อันส่งผลต่อการปรับจังหวะการผลิตและวิถีการผลิตข้าวในพื้นที่ ทั้งยังส่งผลกระทบต่อวิถีชีวิตของผู้คนในพื้นที่ที่มีความหลากหลายในการประกอบอาชีพ โดยบทความนี้ยกข้อเท็จจริงที่ได้จากการเก็บรวบรวมข้อมูลภาคสนามในปี พ.ศ. 2560 ซึ่งเป็นปีแรกของการดำเนินโครงการบางระกำโมเดล หากแต่เวลาที่ล่วงเลยมาจนถึงปัจจุบันยังคงพบประเด็นปัญหาที่เป็นข้อเท็จจริงหลัก ได้แก่ หนึ่ง ยังไม่มีการชดเชยเงินให้แก่นาข้าวที่รับน้ำ สอง การกำกับวิถีการผลิตด้วยวิธีการบริหารจัดการน้ำเช่นนี้ส่งผลกระทบต่อจังหวะการผลิตและวิถีการผลิตของชาวนา ไม่ว่าจะเป็นการเลือกผลิตแต่ข้าวที่อายุเก็บเกี่ยวสั้น ราคาขายข้าวตกเนื่องจากข้าวมีความชื้นสูง หรือการเผาตอซังข้าวเพื่อเริ่มวงจรการผลิตใหม่ให้ทันปฏิทินเพาะปลูกและส่งน้ำ