ยุคสมัยแห่งทุน ณ บางบาล ภาพสะท้อนการจัดการน้ำ ในเขตลุ่มน้ำภาคกลางตอนล่าง
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความชิ้นนี้คือการวิจัยเชิงเอกสารซึ่งใช้แนวคิดการเมืองของการจัดการน้ำ ยุคสมัยแห่งทุน และการจัดการพื้นที่ (spatial fix) มาใช้ทำความเข้าใจการจัดการพื้นที่แก้มลิงบางบาลโดยระบบทุนนิยมเพื่อป้องกันพื้นที่อุตสาหกรรมจากปัญหาน้ำท่วม พบว่ารัฐและระบบทุนนิยมได้กำหนดนโยบายเพื่อป้องกันไม่ให้เกิดผลกระทบต่อพื้นที่กิจกรรมของทุนนิยมในลุ่มน้ำเจ้าพระยาซึ่งก็คือโรงงานอุตสาหกรรมต่าง ๆ โดยการเข้ามาจัดการ ยึดครอง และจัดสรรส่วนต่าง ๆ ของโลกเพื่อเอื้อต่อการสะสมทุน ภายใต้หลักการจัดการน้ำป้องออก พักตก ระบายใต้ กล่าวคือป้องออกคือการป้องกันพื้นที่อุตสาหกรรม และพักตกคือการจัดการน้ำในพื้นที่แก้มลิงบางบาลซึ่งรัฐได้เข้ามาจัดการพื้นที่ใหม่ ได้แก่ การประกาศใช้ปฏิทินการปลูกข้าวใหม่เพื่อเตรียมพื้นที่ให้พร้อมรับน้ำท่วม การเปลี่ยนหน้าที่ของโครงสร้างพื้นฐานของระบบชลประทานจากเดิมถูกออกแบบมาเพื่อจัดสรรน้ำทำนาให้แก่ชาวนา ให้กลายเป็นระบบชลประทานที่มุ่งจัดการน้ำเพื่อรองรับน้ำท่วม และการเปลี่ยนทิศทางการไหลของน้ำให้อยู่ในขอบเขตพื้นที่แก้มลิงเป็นหลัก อย่างไรก็ตาม ผลกระทบได้เกิดขึ้นตามมาหลายประการ เช่น ปัญหาน้ำท่วมที่มีระยะเวลายาวนานกว่าเดิม ความไม่เป็นธรรมในการจัดการน้ำ เป็นต้น
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ลิขสิทธิ์@ของวารสารมานุษยวิทยา
ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), กรุงเทพฯ, ประเทศไทย
ข้อมูลเพิ่มเติม:
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/
เอกสารอ้างอิง
เก่งกิจ กิติเรียงภาภ. (2564). ยุคสมัยแห่งทุน: ข้อถกเถียงว่าด้วยมนุษยสมัยในโลกวิชาการมาร์กซิสต์. ใน Anthropocene: บทวิพากษ์มนุษย์และวิกฤตสิ่งแวดล้อมในยุคสมัยแห่งทุน, เก่งกิจ กิติเรียงลาภ (บ.ก.), 111-146. กรุงเทพฯ: ศูนย์มานุษยวิทยาสิริธร (องค์การมหาชน).
กรมชลประทาน. (ม.ป.ป.). โครงการปรับปรุงระบบชลประทานพื้นที่เจ้าพระยาฝั่งตะวันออกตอนล่าง. สืบค้น 25 สิงหาคม 2567 สืบค้นจาก https://xn--12clbb0eb0ac4aj8bl8ax5gac7berelep14aohnaf.com/
โครงการชลประทานจังหวัดพระนครศรีอยุธยา. (ม.ป.ป.). การบริหารจัดการน้ำอย่างเป็นระบบจังหวัดพระนครศรีอยุธยา. เอกสารไม่ตีพิมพ์.
โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาบางบาล. (ม.ป.ป.). แผนที่โครงการ. สืบค้นจาก http://irrigation.rid.go.th/rid10 /bangban/DataManage/1/1.4.pdf (10 มกราคม 2568).
คมลักษณ์ ไชยยะ. (2566). แก้มลิงกับชุมชน: ภววิทยาของโครงสร้างพื้นฐานการจัดการน้ำในพื้นที่ลุ่มต่ำบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา. ดุษฎีนิพนธ์ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
คมลักษณ์ ไชยยะ. (2567). ภววิทยาของโครงสร้างพื้นฐานแก้มลิงบางบาล. วารสารพัฒนศาสตร์, 7(1), 101-128.
คมลักษณ์ ไชยยะ. (2562). การต่อสู้คัดค้านของประชาชนผู้ไม่เอาเขื่อนพระนครศรีอยุธยา. สืบค้น 7 มกราคม 2568 สืบค้นจากhttps://prachatai.com/journal/2019/05/82449
โครงการชลประทานจังหวัดพระนครศรีอยุธยา. (ม.ป.ป.). การบริหารจัดการน้ำอย่างเป็นระบบจังหวัดพระนครศรีอยุธยา. เอกสารไม่ตีพิมพ์.
คำสั่งจังหวัดพระนครศรีอยุธยา. (2559). เรื่องแต่งตั้งคณะกรรมการวางแผนการปลูกข้าวเหลื่อมเวลาจังหวัดพระนครศรีอยุธยา ปี 2559.
เดวิด ฮาร์วี. (2562). ความขัดแย้งสิบเจ็ดประการกับจุดจบของระบบทุนนิยม [Seventeen contradictions and the end of capitalism] (ภัควดี วีระภาสพงษ์, แปล). กรุงเทพฯ: สวนเงินมีมา.
ประกาศจังหวัดพระนครศรีอยุธยา. (2561). เรื่องปรับเปลี่ยนระบบการปลูกข้าวเหลื่อมเวลา จังหวัดพระนครศรีอยุธยาร่วมกับกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ปี 2561.
กองอำนวยการป้องกันและบรรเทาสาธารณภัยจังหวัดพระนครศรีอยุธยา. (2564). แผนเผชิญเหตุอุทกภัย จังหวัดพระนครศรีอยุธยา.
สำนักงานทรัพยากรน้ำแห่งชาติ. (2563). โครงการศึกษาจัดลำดับความสำคัญแผนงานเพื่อบรรเทาอุทกภัยในลุ่มน้ำเจ้าพระยา รายงานการศึกษา รายงานฉบับสุดท้าย (Final Report). ไม่ปรากฎสถานที่พิมพ์.
สำนักงานเกษตรและสหกรณ์จังหวัดพระนครศรีอยุธยา. (2566). แผนพัฒนาการเกษตรและสหกรณ์ของจังหวัดพระนครศรีอยุธยา ระยะ 5 ปี (พ.ศ. 2566-2570). เอกสารไม่ตีพิมพ์.
สถาบันสารสนเทศทรัพยากรน้ำ. (ม.ป.ป.). สรุปสถานการณ์และประเด็นข้อเท็จจริงจากเหตุการณ์มหาอุทกภัยปี 2554. สืบค้นจาก https://tiwrmdev.hii.or.th/current/2011/flood54.html (10 มกราคม 2568).
สำนักงานเกษตรจังหวัดพระนครศรีอยุธยา. (2568). พื้นที่น้ำท่วมซ้ำซากในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา. สืบค้นจาก https://ayutthaya.doae.go.th/province/wp-content/uploads/2024/08/พื้นที่ท่วมซ้ำซาก.jpg (10 มกราคม 2568).
อาทิตย์ ภูบุญคง. (2566). พลวัตของแนวคิดและการบริหารจัดการน้ำในยุคหลังการรัฐประหาร พ.ศ. 2557 และผลกระทบต่อชุมชนพื้นที่รับน้ำ อ.บางบาล จ.พระนครศรีอยุธยา. วิทยานิพนธ์รัฐศาสตรมหาบัณฑิต, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
อมรินทร์ทีวีออนไลน์. (2565). ย้อนรอย มหาอุทกภัย ปี 2554 เศรษฐกิจไทยเสียหายแค่ไหน?. สืบค้นจาก https://www.amarintv.com/spotlight/economy/32482) (10 มกราคม 2568).
The Momentum. (2564). น้ำท่วมตัวเมืองอยุธยา. สืบค้น 7 มกราคม 2568 สืบค้นจากhttps://www.facebook.com/photo/?fbid=2805103783114641&set=a.1636533129971718)
Matichon online. (2554). พิษน้ำท่วมนิคมอุตสาหกรรมฯ อยุธยา ฉุดจีดีพีประเทศร่วง ชมภาพ"ฮอนด้า"จมน้ำ. สืบค้นจาก https://web.archive.org/web/20 111012101817/http://www.matichon.co.th/news_det
ail.php?newsid=1318229928&grpid=01&catid=&subcatid= (10 มกราคม 2568).
Barnes, J., & Alatout, S. (2012). Water worlds: Introduction to the special issue of Social Studies of Science. Social studies of science, 42(4), 483-488.
Moore, J. W. (2015). Capitalism in the Web of Life: Ecology and the Accumulation of Capital. Verso.
Moore, J. W. (Ed.). (2016). Anthropocene or capitalocene?: Nature, history, and the crisis of capitalism. Pm Press.
Middleton, C., & Ito, T. (2020). How transboundary processes connect commons in Japan and Thailand: A relational analysis of global commodity chains and East Asian economic integration. Asia Pacific Viewpoint, 61(2), 236-248.
Niranjan, A. (2023). ‘Era of global boiling has arrived,’ says UN chief as July set to be hottest month on record. Retrieved from https://www.theguardian.com/science/2023/jul/27/scientists-july-world-hottest-month-record-climate-temperatures (10 January 2025).
Saito, K. (2024). Slow down: The degrowth manifesto. Astra Publishing House.
Thai-koujyo. n.d.. Thailand Industrial Estate Map. Retrieved from https://www.thai-koujyo.com/img_mapdl/thai_iemap_bkk-ayt_jpg.jpg (10 January 2025).
Harvey, D. (2001). Globalization and the “spatial fix”. geographische revue: Zeitschrift für Literatur und Diskussion, 3(2), 23-30.
Zwarteveen, M., Kemerink‐Seyoum, J. S., Kooy, M., Evers, J., Guerrero, T. A., Batubara, B., & Wesselink, A. (2017). Engaging with the politics of water governance. Wiley Interdisciplinary Reviews: Water, 4(6), 1-9.
