การศึกษาวิเคราะห์อำนาจของพระเจ้าจักรพรรดิในจักกวัตติสูตร

บทคัดย่อ

          บทความนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาหลักคำสอนเรื่องพระเจ้าจักรพรรดิใน จักกวัตติสูตรและเพื่อวิเคราะห์อำนาจของพระเจ้าจักรพรรดิในจักกวัตติสูตร ในจักกวัตติสูตร พระพุทธองค์ทรงตรัสสอนภิกษุทั้งหลายและชาวเมืองมาตุลา ให้พึ่งตนเอง พึ่งธรรม ยึดมั่นในการเจริญสติปัฏฐาน 4 จะได้ชื่อว่าเป็นผู้รักษาไว้ซึ่งมรดกแห่งธรรมจากพระองค์ พระพุทธองค์ได้ยกเรื่องราวของพระเจ้าจักรพรรดิเป็นตัวอย่างประกอบ พระเจ้าจักรพรรดิต้องประพฤติตามหลัก จักรวรรดิวัตร 4 ประการ ตามแบบอย่างบรรพชนของพระองค์ ประกอบด้วย 1. พระเจ้าจักรพรรดิเป็นธรรมาธิปไตย จัดการคุ้มครองป้องกันโดยชอบธรรมแก่ชนทุกหมู่เหล่าในแผ่นดิน 2. ไม่ให้มีการอธรรมเกิดขึ้นในแผ่นดิน 3.ปันทรัพย์เฉลี่ยให้แก่ผู้ไร้ทรัพย์  4. ปรึกษาสมณะพราหมณ์ผู้ประพฤติดีอยู่เสมอ การที่จะได้ชื่อว่าพระเจ้าจักรพรรดินั้นต้องประพฤติธรรมอยู่เป็นนิจ จะทำให้จักรรัตนะทั้ง 7 บังเกิดขึ้นมาเป็นลักษณะประจำตนของพระเจ้าจักรพรรดิโดยสมบูรณ์ คือ 1) จักรแก้ว 2) ช้างแก้ว 3) ม้าแก้ว 4) แก้วมณี 5) นางแก้ว 6) ขุนคลังแก้ว 7)ขุนพลแก้ว และมีอาณาเขตกว้างใหญ่มีมหาสมุทรทั้งสี่เป็นขอบเขตการปกรอง
          การใช้อำนาจและคุณธรรมในการปกครองราษฎรควรให้สมดุลกันระหว่างอำนาจที่มีอยู่กับคุณธรรมปฏิบัติ ไม่ใช่ด้วยกำลังอาวุธและกองทัพที่เข้มแข็งแต่เป็นการใช้ธรรมเข้าต่อสู้ เพื่อเอาชนะจิตใจของผู้ปกครองอื่นๆ เป็นการชนะอย่างเด็ดขาด ส่วนการเสื่อมอำนาจของพระเจ้าจักรพรรดิ คือการละเลยบกพร่องต่อการประพฤติตนในธรรมและหน้าที่ของตนเอง คือ ขาดการเอาใจใส่ในสืบต่อราชกิจ การไม่สงเคราะห์ผู้ยากไร้ความขัดสนเกิดขึ้น จึงเกิดการแย่งชิงกันเพื่อความอยู่รอด ราษฎรประพฤติผิดศีลธรรมมากขึ้นจึงนำไปสู่ภาวะ การเสื่อมสลายของพระเจ้าจักรพรรดิ ในที่สุด