การบริหารจัดการป่าชุมชนแบบมีส่วนร่วมระหว่างภาครัฐกับภาคประชาสังคม เพื่อนำไปสู่ความยั่งยืน : ศึกษากรณี ป่าชุมชนบ้านปี้ ตำบลเวียง อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา และป่าชุมชนบ้านปง ตำบลต้าผามอก อำเภอลอง จังหวัดแพร่
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา 1. ศึกษาลักษณะการบริหารจัดการแบบมีส่วนร่วมระหว่างภาครัฐและภาคประชาสังคมเพื่อนำไปสู่ความยั่งยืนของป่าชุมชนบ้านปี้ อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา และป่าชุมชนบ้านปง อำเภอลอง จังหวัดแพร่ ที่ทำให้เกิดความสำเร็จในการเป็นป่าชุมชนต้นแบบ 2. ลักษณะภาวะผู้นำการเปลี่ยนแปลงของผู้นำชุมชนที่สร้างความเปลี่ยนแปลงให้กับป่าชุมชนนำไปสู่ความยั่งยืนของป่าชุมชน 3. ลักษณะของทุนที่มีผลต่อความสำเร็จในการบริหารจัดการแบบมีส่วนร่วม เพื่อความยั่งยืนของป่าชุมชน และ 4. ผลกระทบเชิงบวกในการพัฒนาอย่างยั่งยืนที่เกิดจากการบริหารจัดการชุมชนแบบมีส่วนร่วมของพื้นที่ป่าชุมชน กลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง คือ ป่าชุมชนบ้านปี้ หมู่ 1 และหมู่ 10 ตำบลเวียง อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา และป่าชุมชนบ้านปง หมู่ 3 ตำบลต้าผามอก อำเภอลอง จังหวัดแพร่ เจาะจงกลุ่มผู้ให้ข้อมูลจำนวน 2 กลุ่ม ประกอบด้วย ผู้ให้ข้อมูลภาครัฐ จากกรมป่าไม้ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม จำนวน 14 คน และผู้ให้ข้อมูลภาคประชาสังคมจากชุมชน ทั้งหมด 30 คน จัดเก็บข้อมูลด้วยวิธีการศึกษาภาคสนาม (Field Research) โดยการเก็บข้อมูลด้วยวิธีการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth interview) และการสนทนากลุ่ม (Focus Group) ลักษณะการสัมภาษณ์ในการรวบรวมข้อมูลจากการสนทนากับกลุ่มผู้ให้ข้อมูลในประเด็นปัญหาที่เฉพาะเจาะจง โดยมีผู้ดำเนินการสนทนากลุ่ม (Moderator) เป็นผู้คอยจุดประเด็นในการสนทนา เพื่อชักจูงให้กลุ่มเกิดแนวคิดและแสดงความคิดเห็นต่อประเด็นหรือแนวทางการสนทนาอย่างกว้างขวางละเอียดลึกซึ้ง ใช้ระเบียบวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพเป็นแนวทางหลัก การวิเคราะห์ข้อมูลขององค์ประกอบตัวแปร (Component analysis) จากกรอบแนวคิดเพื่อหาความสัมพันธ์ทั้ง 4 ด้าน ได้แก่ องค์ประกอบตัวแปร ด้านที่ 1 คือ กระบวนการมีส่วนร่วมระหว่างภาครัฐและภาคประชาสังคม องค์ประกอบตัวแปร ด้านที่ 2 คือ ภาวะผู้นำที่มีส่วนสำคัญในการที่จะสร้างความเปลี่ยนแปลงในพื้นที่ป่าชุมชน ด้านที่ 3 คือ รูปแบบทุนในการบริหารจัดการป่าชุมชน และองค์ประกอบตัวแปร ด้านที่ 4 คือ ผลกระทบเชิงบวกในการพัฒนาอย่างยั่งยืนของพื้นที่ป่าชุมชน ผลการวิจัย พบว่า 1. การบริหารจัดการแบบมีส่วนร่วมระหว่างภาครัฐและภาคประชาสังคมเพื่อนำไปสู่ความยั่งยืนของป่าชุมชนบ้านปี้ อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา และป่าชุมชนบ้านปง อำเภอลอง จังหวัดแพร่ ที่เกิดความสำเร็จในการเป็นชุมชนต้นแบบ ลักษณะการมีส่วนร่วมประกอบด้วย 4 รูปแบบ คือ 1) การมีส่วนร่วมการตัดสินใจ 2) การมีส่วนร่วมในการดำเนินงาน 3) การมีส่วนร่วมในการใช้ประโยชน์ 4) การมีส่วนร่วมในการประเมินผล 2. ภาวะผู้นำการเปลี่ยนแปลงของผู้นำชุมชนที่สร้างความเปลี่ยนแปลงให้กับป่าชุมชนบ้านปี้ อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา และป่าชุมชนบ้านปง อำเภอลอง จังหวัดแพร่ นำไปสู่ความยั่งยืนของป่าชุมชน ลักษณะภาวะผู้นำที่มีคุณลักษณะสำคัญ 4 ประการ คือ 1) การมีอิทธิพลอย่างมีอุดมการณ์ 2) การสร้างแรงบันดาลใจ 3) การกระตุ้นทางปัญญา 4) การคำนึงถึงความเป็นปัจเจกบุคคล 3. ทุนที่มีผลต่อความสำเร็จในการบริหารจัดการแบบมีส่วนร่วมเพื่อความยั่งยืนของป่าชุมชนบ้านปี้ อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา และป่าชุมชนบ้านปง อำเภอลอง จังหวัดแพร่ รูปแบบทุนในการบริหารจัดการป่าชุมชนมีอยู่ 5 ประเภท คือ 1) ทุนมนุษย์ 2) ทุนทางสังคม 3) ทุนทางธรรมชาติ 4) ทุนทางกายภาพ 5) ทุนทางการเงิน 4. ผลกระทบเชิงบวกในการพัฒนาอย่างยั่งยืนที่เกิดจากการบริหารจัดการชุมชนแบบมีส่วนร่วมของป่าชุมชนบ้านปี้ อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา และป่าชุมชนบ้านปง อำเภอลอง จังหวัดแพร่ พบว่า ผลกระทบเชิงบวกในการพัฒนาอย่างยั่งยืนของพื้นที่ป่าชุมชน ในมิติสำคัญ 4 เรื่อง คือ 1) ความร่วมมือในการใช้ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพพอดีกับการบรรลุเป้าหมายที่ต้องการ 2) การร่วมกันสร้างหลักประกันการอนุรักษ์ การฟื้นฟู และการใช้ระบบนิเวศ 3) การมีส่วนร่วมการบริหารจัดการป่าชุมชนอย่างยั่งยืน 4) การร่วมกันสร้างหลักประกันระบบผลิตอาหาร ที่ยั่งยืนตามแนวทางเกษตรที่ไม่ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม
Article Details
เอกสารอ้างอิง
ปาณิสรา ตรัสศร. (2559). ภาวะผู้นำการเปลี่ยนแปลงของผู้บริหารองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในเขตอำเภอ เขาวง จังหวัดกาฬสินธ์ุ. วิทยานิพนธ์ปริญญารัฐประศาสนศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชารัฐประศาสนศาสตร์: บัณฑิตวิทยาลัย: มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม.
พรเทพ ศรีธนาธร. (2552). การจัดการป่าชุมชนอย่างยั่งยืนในการพัฒนาท้องถิ่น: การปฏิบัติของชุมชน ประชาชน การมีส่วนร่วมและความสำเร็จของการอนุรักษ์ป่า. วารสารการจัดการป่าไม้. 4 (8), 74-91.
สำนักงานปกครองท้องที่. (2563). ข้อมูลพื้นฐานการปกครองท้องที่. ออนไลน์. สืบค้น 23 มิถุนายน 2564. แหล่งที่มา: https://multi.dopa.go.th/pab/news/cate9.
อรุณี อินเทพ. (2564). แนวทางการพัฒนากระบวนการมีส่วนร่วมเพื่อยกระดับการจัดการท่องเที่ยวชุมชน : กรณีศึกษาชุมชนศรีดอนชัย อำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย. ดุษฎีนิพนธ์ฉบับนี้เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตรปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชารัฐประศาสนศาสตร์ สถาบันรัฐประศาสนศาสตร์และนโยบายสาธารณะ. บัณฑิตวิทยาลัย: มหาวิทยาลัยรังสิต
ปทุมธานี.อุไรวรรณ แมะบ้าน. (2563). การบริหารจัดการทุนทางสังคมเพื่อการพัฒนาชุมชนในรูปแบบชุมชนพึ่งตนเอง กรณีศึกษาในเขตพื้นที่ภาคเหนือตอนบนของประเทศไทย. ดุษฎีนิพนธ์ฉบับนี้เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตรปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชารัฐประศาสนศาสตร์ สถาบันรัฐประศาสนศาสตร์และนโยบายสาธารณะ. บัณฑิตวิทยาลัย: มหาวิทยาลัยรังสิต ปทุมธานี.
Bass, B.M. & Avolio, B.J., (1994). Improving Organization Effectiveness Through Transformational Leadership. (Thousand Oak: Sage).
Carney D, et al., (1999). “Livelihood Approaches Compared” DFID, London : UK.
Cohen, J.M., & Uphoff, N.T. (1981). Rural Development Participation: Concept And Measure for Project Design Implementation and Evaluation: Rural Development Committee Center for international Studies. New York : Cornell University Press.
The Department for International Development. (1999). SUSTAINABLE LIVELIHOODS GUIDANCE SHEETS.
