ประวัติศาสตร์ของหนังสือพิมพ์ท้องถิ่น ในเชียงใหม่และลำปาง

Main Article Content

ภิญญพันธุ์ พจนะลาวัณย์

บทคัดย่อ

     บทความนี้ให้ความสำคัญกับการศึกษาเกี่ยวกับความอยู่รอดของสื่อท้องถิ่นภาคเหนือที่สัมพันธ์กับบริบทความเปลี่ยนแปลงทางสังคม เศรษฐกิจ และการเมืองโดยเจาะจงไปที่สื่อประเภทหนังสือพิมพ์ท้องถิ่นเป็นหลัก เนื่องด้วยเป็นองค์กรสื่อมวลชนที่มีประวัติความเป็นมาคู่กับความเปลี่ยนแปลงสำคัญของสังคมท้องถิ่นและพื้นที่เมือง ทั้งยังสัมพันธ์กับสภาวะอ่านออกเขียนได้คนในสังคม ด้วยข้อจำกัดดังกล่าว ดังนั้น ศูนย์กลางการศึกษาจึงโคจรอยู่รอบผู้ส่งสาร และผู้รับสารที่รู้หนังสือในเขตตัวเมืองเป็นหลัก การดำรงอยู่และการปรับตัวของหนังสือพิมพ์ท้องถิ่นได้สะท้อนให้เห็นมิติการไหลเวียนของข่าวสารในที่สาธารณะในรูปแบบต่างๆ การกระจายหนังสือพิมพ์จากในเมืองสู่นอกเมือง นอกจากนั้นมันยังสะท้อนถึงหน่วยการเมืองในระดับท้องถิ่นที่มีพลวัตและสัมพันธ์กับสื่อท้องถิ่น ไม่เพียงเท่านั้นเนื่องด้วยการปรับตัวเพื่อความอยู่รอด ทำให้ในบางครั้งการให้ความสำคัญกับจรรยาบรรณจึงมีลักษณะไม่สม่ำเสมอ บางสื่อก็ให้ความสำคัญหรือแสดงออกว่าให้ความสำคัญ ขณะที่บางสื่อก็เมินเฉยกับข้อปฏิบัติบางประการ ขณะที่ยุคสมัยของการแลกเปลี่ยนข้อมูลข่าวสารกำลังเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว ทำให้หนังสือพิมพ์ท้องถิ่นต้องเผชิญกับความท้าทายทั้งการแข่งขันกับระบบข่าวสารที่รวมศูนย์จากศูนย์กลาง และเทคโนโลยีที่พรากผู้คนออกจากวัฒนธรรมการอ่านหนังสือต้นฉบับไปสู่สิ่งพิมพ์ออนไลน์มากขึ้นทุกที บางแห่งก็พยายามปรับตัวสู้ ขณะที่บางแห่งก็ประเมินตัวเองว่าจะปิดตัวลงพร้อมกับเจ้าของในวัยที่มากขึ้น 

Article Details

รูปแบบการอ้างอิง
พจนะลาวัณย์ ภ. . (2020). ประวัติศาสตร์ของหนังสือพิมพ์ท้องถิ่น ในเชียงใหม่และลำปาง. วารสารสถาบันพระปกเกล้า, 13(2), 62–88. สืบค้น จาก https://so06.tci-thaijo.org/index.php/kpi_journal/article/view/244238
ประเภทบทความ
บทความวิชาการ

เอกสารอ้างอิง

การประชุมคณะรัฐมนตรี ครั้งที่ ๑/๒๕๐๘ “เรื่องที่ ๓๒ เรื่อง มติที่ประชุมสัมมนาหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย” ใน สบ.๕.๑.๑/๓๔๘ เอกสารส่วนบุคคล ม.ล.ปิ่น มาลากุล.

ระเบียบวาระการประชุมคณะรัฐมนตรี ครั้งที่ ๔๕/๒๕๐๖ “เรื่องที่ ๑๙ เรื่อง มติที่ประชุมสัมมนาหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย” ใน สบ.๕.๑.๑/๒๘๙ เอกสารส่วนบุคคล ม.ล.ปิ่น มาลากุล.

การบรรณาธิการและการจัดการหนังสือพิมพ์ท้องถิ่น, กรุงเทพฯ: สถาบันพัฒนาการหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย, ๒๕๒๙.

คู่มือหนังสือพิมพ์ท้องถิ่น, กรุงเทพฯ : สถาบันพัฒนาการหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย, ๒๕๓๐.

ชาญวิทย์ เกษตรศิริ. กาลานุกรมสยามประเทศไทย ๒๔๘๕-๒๕๕๔, กรุงเทพฯ: โพสต์ พับลิชชิง, ๒๕๕๕.

เนื้ออ่อน ขรัวทองเขียว. “จาก “ข่าวเสด็จ” ถึง “ศรีเชียงใหม่” หนังสือพิมพ์กับจิตสำนึกคนล้านนา”. ศิลปวัฒนธรรม, ๓๓ : ๔ (กุมภาพันธ์ ๒๕๕๕)

พัฒนาการของ นสพ. ท้องถิ่นภาคเหนือ, ๘-๙ กุมภาพันธ์ ๒๕๒๘, ม.ป.ท : ๒๕๒๘.

มนัส ฟูอินหลง. สำรวจทรัพยากรสื่อสารมวลชนและสื่อท้องถิ่นในเขตภาคเหนือตอนบน, เชียงใหม่ : หาวิทยาลัยเชียงใหม่, ๒๕๒๙.

ราชกิจจานุเบกษา, เล่ม ๗๕ ตอนที่ ๘๕, ๒๗ ตุลาคม ๒๕๐๑.

ราชกิจจานุเบกษา, เล่ม ๙๓ ตอนที่ ๑๒๐, ๖ ตุลาคม ๒๕๑๙.

ราชกิจจานุเบกษา, เล่ม ๙๓ ตอนที่ ๑๓๔, ๒๑ ตุลาคม ๒๕๑๙.

ราชกิจจานุเบกษา, เล่ม ๑๐๗ ตอนที่ ๑๓๑, ๑๗ พฤศจิกายน ๒๕๓๓.

ลายคราม, เชียงใหม่ : ศูนย์หนังสือเชียงใหม่, ๒๕๒๗.

วัชระ สินธุประมา. “พัฒนาการสู่กระแสบริโภคนิยมในเชียงใหม่ : ภาพสะท้อนจากโฆษณาในหนังสือพิมพ์ศรีเชียงใหม่ (พ.ศ. ๒๔๗๐)”. ศิลปศาสตร์, ๑ : ๑ (มกราคม - มิถุนายน ๒๕๕๔): ๑๒๐.

วีระศักดิ์ สาเลยยกานนท์. สถานภาพหนังสือพิมพ์ท้องถิ่น : รายงานการวิจัย, กรุงเทพฯ: สถาบันพัฒนาการหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย, ๒๕๒๘.

วีระศักดิ์ สาเลยยกานนท์และวิลาสินี พิพิธกุล, บรรณาธิการ. การบรรณาธิการและการจัดการหนังสือพิมพ์ท้องถิ่น สรุปผลการวิจัยและสัมมนาเชิงปฏิบัติการว่าด้วย การบรรณาธิการและการจัดการหนังสือพิมพ์ท้องถิ่น ๒๐-๒๓ ตุลาคม ๒๕๒๙ จังหวัดขอนแก่น.

สถาบันพระปกเกล้า. นักการเมืองท้องถิ่นจังหวัดเชียงใหม่, กรุงเทพฯ: สถาบันพระปกเกล้า, ๒๕๕๑.

อนุสรณ์ในงานบำเพ็ญกุศลศพ คุณแม่เล็ก พิชญกุล, ลำปาง: ม.ป.ท., ๒๕๔๓.

ไทยนิวส์ (๑๐ เมษายน ๒๕๑๘)

ไทยนิวส์ (๒๓ กันยายน ๒๕๑๘)

กฤษณพันธ์ เพ็งศรี. การวิเคราะห์พฤติกรรมการอ่านสื่อสิ่งพิมพ์ของประชาชนในจังหวัดลำปาง วิทยานิพนธ์ศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการศึกษานอกระบบ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, ๒๕๓๖.

พงษ์ศักดิ์ ปัตถา. ผลกระทบของฐานทัพสหรัฐอเมริกาต่อสภาพเศรษฐกิจและสังคมของเมืองอุดรธานีพ.ศ. ๒๕๐๕-๒๕๒๐ วิทยานิพนธ์อักษรศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ศึกษา ภาควิชาประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร ๒๕๕๐.

พัชราภรณ์ ครุฑเมือง. การดำรงอยู่ของหนังสือพิมพ์ท้องถิ่น เอกราช ท่ามกลางกระแสการเปลี่ยนแปลงของสังคม วิทยานิพนธ์นิเทศศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาวารสารสนเทศ ภาควิชาสารสนเทศ คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ๒๕๕๒.

วชิรา รินทร์ศรี. การศึกษาสถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งประเทศไทย ช่อง ๘ ลำปาง ในฐานะสื่อมวลชนส่วนภูมิภาค วิทยานิพนธ์นิเทศศาสตรมหาบัณฑิต ภาควิชาการสื่อมวลชน บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ๒๕๓๗.

อนุสรา พุทธรักษา. พฤติกรรมผู้บริโภคที่มีต่อหนังสือพิมพ์ท้องถิ่นในเขตเทศบาลนครเชียงใหม่ การค้นคว้าแบบอิสระ หลักสูตรปริญญาบริหารธุรกิจมหาบัณฑิต บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, ๒๕๔๕.

ชาตรี ยศสมแสน, สัมภาษณ์โดย ภิญญพันธุ์ พจนะลาวัณย์, วันที่ ๒๔ กันยายน ๒๕๕๗ เวลา ๑๔.๐๕-๑๕.๒๔ น. ณ สำนักงานหนังสือพิมพ์ฅนเมืองเหนือ ต.เวียงเหนือ อ.เมือง ลำปาง.

วริษฐา ภักดี, สัมภาษณ์โดย ภิญญพันธุ์ พจนะลาวัณย์, วันเสาร์ที่ ๒๐ กันยายน ๒๕๕๗ เวลา ๑๖.๕๔-๑๘.๑๕ น. ณ อาคารคณิตคิด science ต.สบตุ๋ย อ.เมือง ลำปาง.

สิทธารัถ ปรางค์วัฒนากุล บรรณาธิการบริหาร หนังสือพิมพ์เสียงชาววน่าน, สัมภาษณ์ทางโทรศัพท์ โดย ภิญญพันธุ์ พจนะลาวัณย์ วันที่ ๑๗ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๘.

อินสม ปัญญาโสภา, สัมภาษณ์โดย อานนท์ ตันติวัฒน์, วันที่ ๑๒ ตุลาคม ๒๕๕๗ เวลา ๑๗.๓๐ น.

การอ้างอิงอิเล็กทรอนิกส์

ไทยรัฐออนไลน์. “ประวัติความเป็นมา, ยุคที่ ๑ ข่าวภาพ” http://www.thairath.co.th/corporate/generation1 (๓๑ มกราคม ๒๕๕๘)

ไทยรัฐออนไลน์. “ประวัติความเป็นมา, ยุคที่ ๔ ไทยรัฐ วิภาวดีฯ” http://www.thairath.co.th/corporate/generation4_2 (๓๑ มกราคม ๒๕๕๘)

ประวัติมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ (หอศิลป์ปิ่นมาลา). “ประวัติมหาวิทยาลัยเชียงใหม่-การเรียกร้องให้มีมหาวิทยาลัย”. สืบค้นจาก http://library.cmu.ac.th/pinmala/cmu_request.php สืบค้นเมื่อ ๑๘กุมภาพันธ์ ๒๕๕๘

ภิญญพันธุ์ พจนะลาวัณย์และคณะ. “น้ำยานักข่าวพลเมือง : กำเนิด ความเสื่อมถอย และการเกิดใหม่? กรณี

ศึกษาภาคเหนือประเทศไทย ตอนที่ ๑ ก่อนจะมี “นักข่าวพลเมือง” ใน ประชาไท. http://www.

prachatai.com/journal/2012/12/44225 ๑๕ ธันวาคม ๒๕๕๕.

มหาวิทยาลัยพายัพ. “ประวัติ วิจิตร ไชยวัณณ์” .สืบค้นจาก http://www.payap.ac.th/web50/establish/

ajax2.html สืบค้นเมื่อ ๑ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๘.

โรงเรียนมัธยมวิทยาลำปาง. “ประวัติความเป็นมาของโรงเรียนมัธยมวิทยาลำปาง”. เข้าถึงจาก http://www.

mtslampang.ac.th/historyschool.php เข้าถึงเมื่อ ๑๕ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๘.

“ลานนาโพสต์คว้าชัย รางวัลสิ่งแวดล้อม”. ลานนาโพสต์ (๗-๑๓ มีนาคม ๒๕๕๗) อ้างถึงใน http://www.lannapost.net/2014/03/blog-post_3341.html สืบค้นเมื่อ ๑ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๘

“ลานนาโพสต์ปลื้ม คว้ารางวัลบทนำชมเชย “ความหวังของลำน้ำวัง”. ลานนาโพสต์ (๒๗ มิถุนายน- ๓

กรกฎาคม ๒๕๕๗) อ้างถึงใน http://www.lannapost.net/2014/06/blog-post_5331.html

สืบค้นเมื่อ ๑ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๘.

ศักดิ์ สักเสริญ รัตนชัย. “SAKYONOK ลำปาง-ลาสเวกัส ONLINE”. สืบค้นจาก http://rampernglampang.blogspot.com/2009_08_29_archive.html (๒๙ สิงหาคม ๒๕๕๒) สืบค้นเมื่อ ๓๑ มกราคม ๒๕๕๘

สมาคมหนังสือพิมพ์ส่วนภูมิภาคแห่งประเทศไทย. “รายชื่อคณะกรรมการบริหารสมาคมฯ จากอดีตถึงปัจจุบัน”.

สืบค้นจาก http://www.ppat2508.org/index.php?option=com_content&view=article&id=42&Itemid=72 สืบค้นเมื่อ ๘ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๘

สมาพันธ์นักหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย. “สมาคมหนังสือพิมพ์ส่วนภูมิภาคแห่งประเทศไทย”. อ้างอิงจาก http://www.ctj.or.th/?page_id=65 อ้างอิงเมื่อ ๘ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๘

สำนักบริการเทคโนโลยีสารสนเทศ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. “วิจิตร ไชยวัณณ์” นักหนังสือพิมพ์คนเมือง”. Lanna

Corner. สืบค้นจาก http://www.lannacorner.net/lanna2012/article/article.php?type=A&ID=

สืบค้นเมื่อ ๑ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๘ อ้างถึงhttp://www.chiangmainews.co.th/viewnews.php?id=4609&lyo=1

หนังสือพิมพ์เชียงใหม่นิวส์. “ประวัติหนังสือพิมพ์เชียงใหม่นิวส์”. สืบค้นจาก http://www.chiangmainews.co.th/history สืบค้นเมื่อ ๓๑ มกราคม ๒๕๓๘.

A.punnee (นามแฝง). “ความเป็นมา “สถาบันอิศรา”. สืบค้นจาก http://www.oknation.net/blog/unicefchildrightaward/2009/06/26/entry-11 (๒๖ มิถุนายน ๒๕๕๒) สืบค้นเมื่อ ๘ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๘.

Digital rarebook. “แนะนำหนังสือ ตอนที่ ๔ : “ ดัดจริต “ หนังสือพิมพ์ฉบับแรกของเชียงใหม่ ?” สืบค้นจาก http://www.digitalrarebook.com/index.php?lay=show&ac=article&Id=538710707 สืบค้น เมื่อ ๒๗ มกราคม ๒๕๕๘.