พลังความร่วมมือในประชาคมการเมืองและความมั่นคงอาเซียน : ปัญหาท้าทายความสาเร็จ

Abstract

     แม้อาเซียนจะมีเป้าหมายสาคัญในการส่งเสริมสันติภาพและเสถียรภาพในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เพื่ออานวยต่อการสร้างประชาคมอาเซียนภายในปี พ.ศ.2558 ซึ่งพื้นฐานของประชาคมประกอบด้วย 3 เสาหลักสาคัญคือ ประชาคมการเมืองและความมั่นคง ประชาคมเศรษฐกิจ และประชาคมสังคมและวัฒนธรรม โดยมีการจัดทาแผนงานและแนวทางปฏิบัติในการดาเนินความสัมพันธ์ภายในภูมิภาค ที่มุ่งเน้นการสร้างสันติภาพและความมั่นคง ความเจริญรุ่งเรืองด้านเศรษฐกิจ และความร่วมมือระหว่างกัน อันจะนาไปสู่ความเป็นประชาคมอาเซียนที่สมบูรณ์

     อย่างไรก็ดี ปัญหาอุปสรรคสาคัญที่จะทาให้อาเซียนบรรลุวัตถุประสงค์ล่าช้านั้นก็คือ การขาดจิตสานึกร่วมกันและขาดการสร้างค่านิยมร่วมกัน เนื่องจากความหลากหลายของวัฒนธรรมการเมือง (Political Culture) ของประเทศสมาชิกอาเซียน และการคานึงถึงผลประโยชน์ของรัฐมากกว่าผลประโยชน์ร่วมกันของประชาคม อีกประการหนึ่ง ปัญหาอันเกิดจากการโครงสร้างสถาบันของอาเซียนที่ไม่เข้มแข็ง ความร่วมมือของอาเซียนไม่ได้อยู่ในลักษณะการจัดตั้งองค์การเหนือรัฐเหมือนเช่นสหภาพยุโรป ที่มีโครงสร้างขององค์การที่เข้มแข็งมาแต่เริ่มแรก ความร่วมมือของอาเซียนเป็นไปในระดับระหว่างรัฐบาล โดยอาศัยความสมัครใจของประเทศสมาชิกเป็นหลัก จึงขาดความเป็นเอกภาพ นอกจากนี้ กลไกในการจัดการความขัดแย้งที่เกิดขึ้นระหว่างประเทศสมาชิกก็ยังไม่เป็นระบบชัดเจน ปัญหาการเมืองภายในประเทศ ปัญหาความขัดแย้งทางชายแดน ปัญหาการแสวงหาผลประโยชน์จากทรัพยากรทางทะเล ซึ่งทุกประเทศยังมองแต่ผลประโยชน์ของรัฐและไม่ประสงค์ให้ประเทศอื่นเข้ามายุ่งเกี่ยว เหล่านี้ทาให้หนทางที่จะนาพาไปสู่ประชาคมการเมืองและความมั่นคงที่สมบูรณ์เป็นไปได้ยาก ทั้งนี้ เมื่อใดที่ความร่วมมือทางการเมืองบังเกิดขึ้น สถานการณ์บ้านเมืองสงบ ความร่วมมือด้านอื่นๆ ก็จะตามมา