72 ปี แห่งพัฒนาการของระบอบรัฐธรรมนูญไทย : สภาวะของความล้มเหลวในการพัฒนาระบอบประชาธิปไตย

Abstract

      นับเป็นเวลาครบรอบ 72 ปี ของการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 24 มิถุนายน 2475 งานเขียนนี้จึงมีจุดประสงค์ที่ต้องการชี้ให้เห็นว่า การเปลี่ยนแปลงทางการเมืองที่เกิดขึ้น ในสังคมการเมืองไทยที่ผ่านมาภายใต้ระบอบรัฐธรรมนูญ (Constitutional Regime) โดยใช้รัฐธรรมนูญเป็นกติกาหลักในการปกครองประเทศ จานวน 16 ฉบับ นั้น พัฒนาการของระบอบรัฐธรรมนูญไทยดังกล่าวคือคาตอบที่บ่งบอกว่าการพัฒนาการเมืองไทยเพื่อการสร้างสรรค์ระบอบประชาธิปไตยในสังคมไทยที่ผ่านมากว่า 7 ทศวรรษนั้นต้องประสบกับความล้มเหลวโดยสิ้นเชิง การศึกษาการเมืองไทยในส่วนที่เกี่ยวกับบริบทแห่งปัญหาของการพัฒนาทางการเมืองไทยเพื่อการสร้างระบอบประชาธิปไตยได้พยายามอธิบายอุปสรรคและปัญหาต่าง ๆ ที่ส่งผลต่อการสร้างความล้มเหลวของการพัฒนาทางการเมืองไทยในมิติต่าง ๆ ได้แก่ ความขัดแย้งในหมู่ชนชั้นนาทางการเมืองของไทย การขาดความเป็นสถาบันทางการเมือง (Lack of Political Institutionalization) ของสถาบันทางการเมืองที่จาเป็นต่อการพัฒนาระบอบประชาธิปไตยของไทย ข้อจากัดในส่วนนั้นเกี่ยวกับกระบวนการทางการเมืองของไทยที่มิได้สนับสนุนส่งเสริมต่อการมีส่วนร่วมทางการเมืองของประชาชน รวมทั้งข้อจากัดในส่วนที่เกี่ยวกับประชาชนคนไทยซึ่งมีวัฒนธรรมทางการเมืองที่ไม่สอดคล้องกับระบอบการปกครองแบบประชาธิปไตย ข้อคิดและข้อเขียนดังกล่าวโดยภาพรวมแล้วก็อาจสรุปได้ว่า 72 ปี ของการพัฒนาระบอบประชาธิปไตยในสังคมไทยต้องเผชิญกับสภาวะแห่งความล้มเหลว อันมีสาเหตุมาจากปัญหาและอุปสรรคต่าง ๆ ในหลาย ๆ มิติที่ส่งผลในเชิงลบต่อการพัฒนาทางการเมืองของไทย1 อย่างไรก็ดี ผู้เขียนจึงอยากตั้งคาถามเพื่อหาคาตอบว่าเมื่อประเทศไทยใช้รัฐธรรมนูญจานวนมากถึง 16 ฉบับ หากจะจัดประเภทของรัฐธรรมนูญแล้ว เราจะได้ข้อสรุปที่น่าจะเป็นคาตอบอะไรได้บ้างหรือไม่ที่เกี่ยวกับการพัฒนาระบอบประชาธิปไตยของไทยเป็นประการแรก ในประการที่สอง อยากได้คาตอบว่าในยามใดที่เราประกาศใช้รัฐธรรมนูญที่มีลักษณะประชาธิปไตยขึ้นใช้บังคับ ปัจจัยใดที่เป็นเหตุให้รัฐธรรมนูญฉบับประชาธิปไตยเหล่านั้นต้องถูกยกเลิก และสภาวะดังกล่าวสะท้อนภาพอะไรบ้างที่เป็นข้อสังเกต ส่วนประการสุดท้าย ผู้เขียนยังอยากได้คาตอบว่า การประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับ พ.ศ. 2540 ซึ่งมีเจตนารมณ์สาคัญในการปฏิรูปการเมืองไทยได้สร้างสรรค์สิ่งต่าง ๆ ที่เป็นไปตามเจตนารมณ์ที่กาหนดไว้หรือไม่เพียงใด และสิ่งใดที่ระบบการเมืองไทยพึงตระหนักภายใต้กระแสโลกาภิวัตน์เพื่อส่งผลให้การเมืองไทยเป็นการเมืองของประชาชน โดยประชาชน และเพื่อประชาชนอย่างแท้จริง