แนวทางการจัดการท่าเรือที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมกับสิทธิชุมชนประมงพื้นบ้าน ในพื้นที่โครงการระเบียงเศรษฐกิจภาคตะวันออก กรณีศึกษา จังหวัดชลบุรี

Main Article Content

บูชิตา สังข์แก้ว
ดนุสรณ์ กาญจนวงศ์
จตุพล ดวงจิตร

บทคัดย่อ

การจัดการท่าเรือที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมและการส่งเสริมสิทธิการมีส่วนร่วมของชุมชนต่อการจัดการทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมทางทะเลยังเป็นทั้งแนวคิดและแนวทางที่สำคัญต่อการพัฒนาที่ยั่งยืน บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อเผยแพร่ความรู้เกี่ยวกับการจัดการท่าเรือที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม และการส่งเสริมสิทธิของชุมชนประมงพื้นบ้านต่อการจัดการสิ่งแวดล้อมทางทะเลในพื้นที่โครงการระเบียงเศรษฐกิจพิเศษภาคตะวันออก จังหวัดชลบุรี เพื่อนำไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืนทั้งด้านเศรษฐกิจ สิ่งแวดล้อม และสังคม โดยมุ่งเน้นอธิบายความสัมพันธ์ระหว่างการจัดการท่าเรือที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม การส่งเสริมสิทธิชุมชนประมงพื้นบ้าน และการพัฒนาที่ยั่งยืนด้านสิ่งแวดล้อมทางทะเล รวมถึงชี้ให้เห็นประเด็นปัญหาในเชิงพื้นที่ ข้อเสนอต่อแนวทางส่งเสริมสิทธิชุมชนประมงพื้นบ้านเพื่อทำให้การจัดการท่าเรือที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมเป็นไปตามหลักการพัฒนาตามมาตรฐานท่าเรือสากล ทั้งนี้ บทความนี้ได้นำเสนอกรณีศึกษาจังหวัดชลบุรีเป็นภาพสะท้อนปัญหาเชิงพื้นที่จากกิจกรรมการพัฒนาเศรษฐกิจของท่าเรือที่ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสิทธิของชุมชนประมงพื้นบ้าน ซึ่งท่าเรือควรมีแนวทางส่งเสริมสิทธิชุมชนประมงพื้นบ้านเพื่อนำไปสู่การบรรลุผลการเป็นท่าเรือที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมและการพัฒนาที่ยั่งยืน โดยการพัฒนานโยบายและกฎหมาย การพัฒนารูปแบบเครือข่ายการจัดการสิ่งแวดล้อมทางทะเลร่วมกันระหว่างท่าเรือกับชุมชน และการสนับสนุนจัดตั้งกองทุนชุมชนประมงพื้นบ้านเพื่อการจัดการสิ่งแวดล้อมทางทะเลอย่างยั่งยืน

Article Details

รูปแบบการอ้างอิง
สังข์แก้ว บ., กาญจนวงศ์ ด., & ดวงจิตร จ. (2021). แนวทางการจัดการท่าเรือที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมกับสิทธิชุมชนประมงพื้นบ้าน ในพื้นที่โครงการระเบียงเศรษฐกิจภาคตะวันออก กรณีศึกษา จังหวัดชลบุรี. วารสารสถาบันพระปกเกล้า, 19(3), 154–180. สืบค้น จาก https://so06.tci-thaijo.org/index.php/kpi_journal/article/view/250569
ประเภทบทความ
บทความวิชาการ

เอกสารอ้างอิง

ภาษาไทย
กิตติศักดิ์ ปรกติ. (2550). สิทธิชุมชน. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์วิญญูชน.
กรุงเทพธุรกิจ. (2564, กรกฎาคม 17). เอ็กซอนลุ้นถมทะเล 2 ปี. สืบค้นจาก
https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/842310
กรมเจ้าท่า. (2559). ความรู้เรื่องท่าเรือและเรือ. สืบค้นจาก http://oldweb.md.go.th/marine_knowledge/e-harbour.php
กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง. (2561). ข้อมูลทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งจังหวัดชลบุรี. กรุงเทพฯ: กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม.
กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม, สมาคมสันนิบาตเทศบาลแห่งประเทศไทย และสถาบันสิ่งแวดล้อมไทย.
(2559).คู่มือประเมินเทศบาลน่าอยู่อย่างยั่งยืน ประจำปี 2559. กรุงเทพฯ: บริษัท สำนักพิมพ์สื่อตะวัน จำกัด.
คณะกรรมการบูรณาการนโยบายพัฒนาภาค. (2561). แผนพัฒนาภาคตะวันออกในช่วงแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 12 (พ.ศ. 2560-2564). กรุงเทพฯ: กระทรวงมหาดไทย.
คณะกรรมาธิการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม วุฒิสภา. (2557). สรุปผลการประชุมคณะ อนุกรรมาธิการสิ่งแวดล้อมและภัยธรรมชาติ. ครั้งที่ 6/2557 วันที่ 27 กุมภาพันธ์ 2557. ณ ห้องประชุมหมายเลข 2302 อาคารสุขประพฤติ.
ธนิตย์ อินทรัตน์. (2553). แนวชายฝั่งทะเลโบราณ จังหวัดชลบุรี. วารสารวิทยาศาสตร์ มศว.. 26(1/2553). หน้า 58-73.
นิตยา โพธิ์นอก. (2557). ชุมชนกับสิทธิในทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. นนทบุรี: สถาบันพระปกเกล้า.
นุศจี ทวีวงศ์. (บก.). (2552). สิทธิชุมชน มิติประมงพื้นบ้าน. กรุงเทพฯ: มูลนิธิเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน.
ผู้จัดการออนไลน์. (2549, กรกฎาคม 13). ชาวบ้านหวั่นผลกระทบมลพิษจากโรงกลั่นไทยออยล์ แม้จะเข้ามาช่วยเหลือ แต่ไม่จริงจัง เตรียมตรวจสอบหลังปกปิดข้อมูล. สืบค้นจาก
http://www.manager.co.th/Local/ViewNews.aspx?NewsID=9490000089704
ผู้จัดการออนไลน์. (2560, ตุลาคม 3). ไทยออยล์สร้างท่าเรือ 7 และ 8 เสริมความมั่นคงด้านพลังงาน. สืบค้นจาก https://mgronline.com/local/detail/9600000101166
บูชิตา สังข์แก้ว, ชญาน์ทัต ศุภชลาศัย และ ศรัณยุ หมั้นทรัพย์. (2562). รายงานการวิจัยตัวแบบการพัฒนานโยบายการจัดการท่าเรือน้ำลึกเพื่อการสร้างความยั่งยืนแก่สิ่งแวดล้อมทางทะเลและชายฝั่ง กรณีศึกษา ท่าเรือน้ำลึกแหลมฉบัง จังหวัดชลบุรี. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยสวนดุสิต.
บูชิตา สังข์แก้ว และ ดนุสรณ์ กาญจนวงศ์. (2564). รายงานการวิจัยเรื่องการพัฒนาเครือข่ายความร่วมมือภาครัฐ-ภาคประชาสังคมเพื่อการจัดการชุมชนประมงพื้นบ้านอย่างยั่งยืน กรณีศึกษา ชุมชนประมงพื้นบ้านอ่าวอุดม อำเภอศรีราชา จังหวัดชลบุรี. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยสวนดุสิต.
บริษัท ไทยออยล์ จำกัด (มหาชน). (2562). รายงานความยั่งยืนแบบบูรณาการ ประจำปี 2561. ชลบุรี: บริษัท ไทยออยล์ จำกัด (มหาชน).
บริษัท ยูไนเต็ด แอนนาลิสต์ แอนด์ เอ็นจีเนียริ่ง คอนซัลแตนท์ จำกัด. (2561). รายงานผลการปฏิบัติตามมาตรการป้องกันและแก้ไขผลกระทบสิ่งแวดล้อมและมาตรการติดตามตรวจสอบผลกระทบสิ่งแวดล้อม โครงการขยายท่าเทียบเรือและก่อสร้างถังเก็บผลิตภัณฑ์เพิ่มเติมของคลังก๊าซเขาบ่อยาและโครงการปรับปรุงท่าเทียบเรือพร้อมวางท่อน้ำมันใต้ทะเลและก่อสร้างถังเก็บผลิตภัณฑ์เพิ่มเติมของคลังน้ำมันศรีราชา. กรุงเทพฯ: บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน).
บริษัท เอ็นไวรอนเมนทอล แคร์ เซ็นเตอร์ จำกัด. (2538). รายงานการวิเคราะห์ผลกระทบสิ่งแวดล้อมโครงการปรับปรุงท่าเทียบเรือโรงกลั่นน้ำมันไทยออยล์เพื่อรองรับระบบท่อขนส่งน้ำมันหล่อลื่นพื้นฐาน. ชลบุรี: บริษัท ไทยลู้บเบส จำกัด.
บริษัท เอนไว เอ็กซ์เพิร์ท จำกัด. (2550). รายงานการวิเคราะห์ผลกระทบสิ่งแวดล้อมฉบับสมบูรณ์โครงการขยายท่าเทียบเรือของบริษัท ศรีราชา ฮาร์เบอร์ จำกัด (มหาชน). ชลบุรี: บริษัท ศรีราชา ฮาร์เบอร์ จำกัด (มหาชน).
มารีนเนอร์ไทย. (2559). การขนส่งทางเรือ. สืบค้นจาก
http://www.marinerthai.net/sara/viewsara1006.php
โรงเรียนรุ่งอรุณ. (2556). อ่าวอุดมอันอุดม. ชลบุรี: โรงเรียนรุ่งอรุณ.
รัฐกร จินตนิติ. (2560). การศึกษาผลกระทบทางสังคมของท่าเรือแหลมฉบังที่มีต่อประชาชนในพื้นที่ชุมชนบ้านอ่าวอุดม. งานนิพนธ์รัฐประศาสนศาสตรมหาบัณฑิต, สาขาวิชาการบริหารทั่วไป, วิทยาลัยการบริหารรัฐกิจ, มหาวิทยาลัยบูรพา.
สถาบันพลังงานเพื่ออุตสาหกรรม. (2564). อีกหนึ่งความท้าทายของเอสโซ่และบริษัทในเครือเอ็กซอนโมบิลในธุรกิจด้าน Marine Sales เพื่อขับเคลื่อนธุรกิจภาคขนส่งทางทะเลไทยและทั่วโลก. สืบค้นจาก https://iie.fti.or.th/?p=8272
สำนักงานจังหวัดชลบุรี. (2555). ข้อมูลพื้นฐาน แผนการพัฒนาจังหวัด/กลุ่มจังหวัด และการดำเนินงานตามนโยบายสำคัญ. ชลบุรี: สำนักงานจังหวัดชลบุรี.
สำนักงานคณะกรรมการนโยบายเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก. (2561). แผนภาพรวมเพื่อการพัฒนาเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก พ.ศ. 2560-2565. กรุงเทพฯ: สำนักงานคณะกรรมการนโยบายเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก.
สำนักงานท่าเรือศรีราชาฮาร์เบอร์. (2564). ศรีราชาฮาร์เบอร์. สืบค้นจาก
https://www.srirachaport.com/services
สำนักงานปลัดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. (2556). ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการพัฒนาที่ยั่งยืน. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน).
สำนักบริหารยุทธศาสตร์กลุ่มจังหวัดภาคตะวันออก. (2561). แผนพัฒนากลุ่มจังหวัดภาคตะวันออก (ราชบุรี ระยอง จันทบุรี ชลบุรี) พ.ศ. 2561-2564. กรุงเทพฯ: กระทรวงมหาดไทย.
สมนึก จงมีวศิน. (2558). ถอดบทเรียน พัฒนาการของชุมชนในพื้นที่อ่าวบางละมุง ชุมชนที่อยู่มาก่อนท่าเรือน้ำลึกแหลมฉบังและนิคมอุตสาหกรรมแหลมฉบังจากอดีตจนถึงปัจจุบัน. ชลบุรี: เอกสารอัดสำเนา.
สมนึก จงมีวศิน. (2559). ถอดบทเรียน ชุมชนบ้านอ่าวอุดม ตำบลทุ่งสุขลา อำเภอศรีราชา จังหวัดชลบุรี. ชลบุรี: เอกสารอัดสำเนา.
โอฬาร ถิ่นบางเตียว. (2560). รายงานการวิจัยเรื่องการทบทวนและปรับยุทธศาสตร์การพัฒนาของโครงการพัฒนาพื้นที่ชายฝั่งทะเลตะวันออกสู่การเป็นประเทศอาเซียนในจังหวัดชลบุรี: กรณีบทบาทท่าเรือแหลมฉบัง. ชลบุรี: มหาวิทยาลัยบูรพา.
อมรา พงศาพิชญ์. (2557). กระบวนทัศน์สิทธิมนุษยชนและความยุติธรรมสำหรับสังคมเปลี่ยนผ่าน. วารสารสังคมศาสตร์. 44(2/2557). หน้า 7-20.

ภาษาอังกฤษ
City of Greater Geelong. (2013).Geelong Port-City 2050: Final Report of the Geelong Port and Land Infrastructure Plan. Geelong: Australia.
Fagerberg, J. (2018). Mobilizing Innovation for Sustainability Transitions: A Comment on Transformative Innovation Policy. Research Policy. 47(2018). pp. 1568-1579.
Ghiar, H., Demoulin, P. and Marini, G. (2015). Port Center : to Development A Renewed Port-City Relationship by Improving A Shared Port Culture. Smart Port-City. 1(2015). pp. 233-246.
Hanson, S., Nicholls R., Ranger, N., Hallegatte, S., Corfee-Morlot, J., Herweijer, C. and
Chateau, J. (2010).A Global Ranking of Port Cities with High Exposure to Climate Extremes.Springer, 89-111.
Inter-American Committee on Ports. (2020). Guide to Environmental Certification and Sustainability Reporting for Ports of the Americas. New York: Inter-American Committee on Ports.
Jovanovic. (2011). Sustainable Development Strategies for Cities and Ports. Belgrade:
Workshop on Ports as Engines of Economic Development and Strategic Management of Port Areas.
Nas, P.J.M. (2005). Port Cities. AS Newsletter, 33 (1), 32.
OECD. (2013).The Effectiveness of Port-City Policies: A Comparative approach. Paris:
OECD Publishing.
UN. (1996).Port Management: Sustainable Development Strategies for Cities and Ports. New York and Geneva: United Nations.
World Bank. (2007).Port Reform Toolkit: Module 3 Alternative Port Management Structures and Ownership Models. Washington DC: World Bank.