พลวัตประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วมในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540-2560

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพโดยการวิจัยเอกสารทั้งเอกสารปฐมภูมิและทุติยภูมิเพื่อ 1) ศึกษาสาระสำคัญเกี่ยวกับประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วม 2) ศึกษาพลวัตประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วม และ 3) วิเคราะห์ผลของการส่งเสริมประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วมที่ปรากฏในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540-2560 ต่อปรากฏการณ์การมีส่วนร่วมทางการเมือง ภายใต้กรอบแนวคิดประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วม และรัฐธรรมนูญนิยม

ผลการวิจัยพบว่า รัฐธรรมนูญปี 2540 เป็นต้นแบบในการส่งเสริมประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วมเพื่อแก้ไขจุดบกพร่องของประชาธิปไตยแบบตัวแทนโดยการเพิ่มอำนาจการตัดสินใจทางการเมืองและนโยบายที่ส่งผลกระทบต่อชีวิตของพลเมือง ทั้งการตรวจสอบการใช้อำนาจรัฐ การเสนอร่างกฎหมาย และการออกเสียงประชามติ ประเด็นเหล่านี้ยังคงปรากฏในรัฐธรรมนูญปี 2550 และ 2560 นอกจากนี้ รัฐธรรมนูญทั้งสองฉบับนี้ยังได้แก้ไขปัญหาอุปสรรคในการมีส่วนร่วมบางประเด็น เช่น การลดจำนวนผู้มีสิทธิเลือกตั้งในการเข้าชื่อเสนอร่างพระราชบัญญัติ
จาก 50,000 คนเหลือ 10,000 คน และรัฐธรรมนูญปี 2550 ยังได้บัญญัติให้มีหมวดว่าด้วยการมีส่วนร่วมทางการเมืองของประชาชนไว้เป็นการเฉพาะ (หมวด 7) ประเด็นเหล่านี้สะท้อนพลวัตของประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วม แต่สิทธิในการถอดถอนผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมืองในระดับชาติของประชาชนไม่ปรากฏในรัฐธรรมนูญปี 2560
จะเหลือแต่การถอดถอนผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมืองในระดับท้องถิ่น และการส่งเสริมประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วมได้นำมาสู่การกระตุ้นกิจกรรมทางการเมืองของพลเมืองให้กว้างขวางขึ้น อย่างไรก็ตาม ด้วยเงื่อนไขของจำนวนผู้มีสิทธิเลือกตั้งในการเข้าชื่อเพื่อใช้สิทธิในการมีส่วนร่วมทางการเมืองโดยตรงทั้งกรณีการถอดถอนผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมืองและการนำเสนอร่างกฎหมาย และกระบวนการในการมีส่วนร่วมที่ต้องอาศัยระยะเวลา ส่งผลให้กิจกรรมดังกล่าวขาดประสิทธิภาพที่อาจจะส่งผลต่อความสนใจในกิจกรรมการมีส่วนร่วมในระยะยาว จึงควรมีหน่วยงานเพื่อให้คำแนะนำแก่ประชาชนในการมีส่วนร่วมทางการเมืองเพื่อให้ประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วมเกิดประสิทธิภาพในการแก้ไขข้อบกพร่องของประชาธิปไตยแบบตัวแทนได้อย่างแท้จริง