การพัฒนาคุณภาพชีวิตตามหลักพุทธธรรมและทุนทางสังคม

บทคัดย่อ

บนโลกใบนี้ มนุษย์ถือว่าเป็นสัตว์สังคมจำพวกหนึ่ง เพราะมีความเกี่ยวข้องและสัมพันธ์กันและกัน มนุษย์มักจะรวมกลุ่มอยู่ด้วยกัน สร้างบ้านเรือนและที่อยู่อาศัย ทำมาหากิน และอาศัยอยู่ร่วมกัน พึ่งพาอาศัยกัน ซึ่งในลักษณะเช่นนี้จะเรียกว่าเป็นชุมชน หลังจากที่มีมนุษย์อาศัยอยู่รวมกันก็จะเกิดการเปลี่ยนแปลงของสภาพสิ่งแวดล้อมเพื่อให้เหมาะสมกับการดำรงชีวิต ความสะดวกสบายในความเป็นอยู่ และต้องการความปลอดภัยในชีวิต ต้องการในการทำให้ตนเองมีคุณภาพชีวิตดีขึ้นซึ่งเรียกว่า Quality      of Life โดยการที่บุคคลจะมีคุณภาพชีวิตที่ดีนั้น ต้องขึ้นอยู่กับองค์ประกอบมากมายหลายด้าน ซึ่งแต่ละองค์ประกอบจะมีความสำคัญมากน้อยแตกต่างกันไป ตามแต่ละทัศนะของแต่ละบุคคลหรือสังคมนั้น ๆ โดยองค์ประกอบของคุณภาพชีวิตนั้นประกอบไปด้วย 1) ด้านร่างกาย (physical domain) คือ สภาพด้านร่างกายของบุคคลซึ่งมีผลต่อชีวิตประจำวัน เช่น สภาพความสมบูรณ์ของร่างกาย ความสามารถในการทำงาน เป็นต้น 2) ด้านจิตใจ (psychological domain) คือ การรับรู้ทางสภาพจิตใจของตนเอง เช่น ความรู้สึกทางบวกและทางลบที่บุคคลมีต่อตนเอง เป็นต้น 3) ด้านความสัมพันธ์ทางสังคม (social relationships) คือ ความสัมพันธ์ของตนกับบุคคลอื่น การที่ได้รับความช่วยเหลือและได้เป็นผู้ให้ความช่วยเหลือบุคคลอื่นในสังคม 4) ด้านสิ่งแวดล้อม (environment) คือ การมีสิ่งแวดล้อมที่ดี ที่มีผลต่อการดำเนินชีวิต การที่ตนมีชีวิตอยู่อย่างอิสระ มีความปลอดภัยและมั่นคงในชีวิต 5) ด้านเศรษฐกิจ (economy) คือ สถานะทางเศรษฐกิจการเงินและรายได้ที่มั่นคง เป็นต้น โดยคุณภาพชีวิตของแต่ละบุคคลในแต่ละสังคมย่อมแตกต่างกันไป ซึ่งมีนักวิชาการหลายท่านได้พยายามศึกษาค้นคว้าวิจัยเกี่ยวกับปัจจัยต่าง ๆ ที่มีผลต่อการพัฒนาคุณภาพชีวิต และแนวทางในการพัฒนาตนเองเพื่อไปสู่การพัฒนาคุณภาพชีวิตนั้นมีหลากหลายแนวทาง ในบทความนี้ผู้เขียนจึงได้เสนอแนวคิดการพัฒนาคุณภาพชีวิตตามหลักพุทธธรรมและทุนทางสังคมเท่านั้น