นวัตกรรมการจัดการป่าชุมชนรางวัลลูกโลกสีเขียวในภาคใต้ฝั่งอ่าวไทย

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ 1) ศึกษาสภาพพื้นที่ป่าชุมชนรางวัลลูกโลกสีเขียวในภาคใต้ฝั่งอ่าวไทย 2) เพื่อศึกษากระบวนการนวัตกรรการจัดการป่าชุมชนรางวัลลูกโลกสีเขียวในภาคใต้ฝั่งอ่าวไทยอย่างยั่งยืน 3) เพื่อศึกษาการมีส่วนร่วมของชุมชนรางวัลลูกโลกสีเขียวและเครือข่ายในการจัดการป่าชุมชนภาคใต้ฝั่งอ่าวไทยอย่างยั่งยืน 4) เพื่อนำเสนอรูปแบบของการจัดการป่าชุมชนรางวัลลูกโลกสีเขียวอย่างยั่งยืน การวิจัยเป็นแบบผสานวิธี ประกอบด้วย การวิจัยเชิงคุณภาพด้วยแบบการสัมภาษณ์ โดยสัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลสำคัญ คือ กลุ่มผู้นำชุมชนและกลุ่มประชากรในพื้นที่ชุมชน จำนวน 20 รูป/คน หน่วยงานภาครัฐที่เกี่ยวข้อง/ปราชญ์ชาวบ้าน จำนวน ๗ รูป/คน และการสนทนากลุ่ม โดยมีผู้ร่วมสนทนากลุ่มทั้งหมด จำนวน 5 รูป/คน ผู้วิจัยได้เก็บข้อมูลและทำการวิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เอกสาร (Document Analysis) ใช้การวิเคราะห์เนื้อหา (Content Analysis) และวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพเชิงคุณภาพ ใช้การวิเคราะห์เนื้อหา (Content Analysis) สรุปตามผลแบบสัมภาษณ์ และการสนทนากลุ่ม (Focus Group) ใช้การวิเคราะห์เนื้อหา (Content Analysis)

ผลการวิจัยพบว่า

1. สภาพพื้นที่ป่าชุมชนรางวัลลูกโลกสีเขียวในภาคใต้ฝั่งอ่าวไทย มี สภาพพื้นที่ป่าเป็นป่าดิบชื้นที่มีความอุดมสมบูรณ์ เป็นป่าฝนในเขตร้อนมีฝนตกชุกเกือบตลอดปีและมีความชุ่มชื้นในดินค่อนข้างสูงสม่ำเสมอตลอดทั้งปี ลักษณะเป็นป่ารกทึบจะประกอบด้วยพรรณไม้หลากหลาย มีสัตว์หลายชนิด พื้นที่ป่ามีความสำคัญต่อชุมชนเป็นอย่างมากสำหรับการดำเนินชีวิตของคนในชุมชน เป็นทั้งแหล่งน้ำในการทำเกษตร ทั้งในด้านการอุปโภคและบริโภค
2. กระบวนการนวัตกรรการจัดการป่าชุมชนรางวัลลูกโลกสีเขียวในภาคใต้ฝั่งอ่าวไทยอย่างยั่งยืน ประกอบด้วย 5 ขั้นตอน 1. เกิดแนวคิดริเริ่ม 2. การจัดการองค์กรป่าชุมชน 3. ความเข้มแข็งของชุมชน 4. การดำเนินกิจกรรมป่าชุมชน 5. การเข้าไปต่อยอดขององค์กรภายนอกชุมชน จนเกิดเป็นนวัตกรรม 4 ด้าน 1. ด้านการดูแลรักษาป่า 2. ด้านการบำรุงและฟื้นฟูป่า 3. ด้านการศึกษาการถ่ายทอดองค์ความรู้ 5. ด้านการกำหนดกฎระเบียบป่าชุมชน
3. การมีส่วนร่วมของชุมชนรางวัลลูกโลกสีเขียวและเครือข่ายในการจัดการป่าชุมชนภาคใต้ฝั่งอ่าวไทยอย่างยั่งยืน มีดังนี้ การมีส่วนร่วมในการจัดการป่าของชุมชนรางวัลลูกโลกสีเขียวภาคใต้ฝั่งอ่าวไทย ประกอบด้วย 4 ด้าน 1. การมีส่วนร่วมในการตัดสินใจ 2. การมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์และบำรุงรักษา
   3. การมีส่วนร่วมในการใช้ประโยชน์ 4. การมีส่วนร่วมในการประเมินผล ส่วนเครือข่ายในการจัดการป่าชุมชนรางวัลลูกโลกสีเขียว ประกอบด้วย 2 ประเภท 1. เครือข่ายที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ แบ่งออก 2 ประเภท เครือข่ายภายในชุมชน และเครือข่ายภายนอกชุมชน ประกอบด้วย 1. เครือข่ายภายในชุมชน เป็นการเชื่อมโยงของกลุ่มต่าง ๆ ภายในชุมชนที่เกิดขึ้นจากความสมัครใจเข้าไปจัดกับทรัพยากรธรรมชาติภายในชุมชน
   2. เครือข่ายภายนอกชุมชน เป็นองค์กรภายนอกเข้ามาให้ความสนใจในกิจกรรมเกี่ยวกับการจัดการทรัพยากรธรรมชาติของชุมชน พร้อมให้ความช่วยเหลือในด้านต่าง ๆ 2. เครือข่ายป่าชุมชนที่เกิดขึ้นโดยการจัดตั้ง คือ เป็นเครือข่ายที่หน่วยงานรัฐเข้าไปกระตุ้นส่งเสริมให้เกิดการประสานความร่วมมือมีการแลกเปลี่ยนประสบการณ์ความรู้และผลักดันให้เกิดการรวมตัวกันของกลุ่ม ในเรื่องการติดต่อสื่อสารประสานงานเครือข่ายป่าชุมชน